YENİ © tərcümə – aihmaz.org – yüklə_Nurlan Əliyev Azərbaycana qarşı
BEŞİNCİ BÖLMƏ
ƏLİYEV AZƏRBAYCANA QARŞI
(Ərizə №76236/11)
QƏRAR
STRASBURQ
11 iyun 2020
Bu qərar qətidir. Qərara redaktə xarakterli dəyişikliklər edilə bilər
Əliyev Azərbaycana qarşı işi üzrə,
Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinin (Beşinci Bölmə) Palatası aşağıdakılardan ibarət tərkibdə toplaşaraq:
André Potocki, Sədr,
Lәtif Hüseynov,
Anja Seibert-Fohr, hakimlər,
və Victor Soloveytchik, İclasın Katibi,
Aşağıdakıları nəzərə alaraq:
Azərbaycan vətəndaşı cənab Nurlan Nazim oğlu Əliyev (Nurlan Nazim oğlu Əliyev – “ərizəçi”) tərəfindən Avropa Konvensiyasının 34-cü maddəsinə əsasən (“Konvensiya”) 4 noyabr 2011-ci il tarixdə Azərbaycan Respublikasına qarşı təqdim edilmiş ərizəni;
Ərizəçinin Konvensiyanın 6-cı maddəsinin 1-ci və 3-cü (c) bəndinə əsasən şikayətlərin Azərbaycan Hökuməti (“Hökümət”) ilə kommunikasiya edilməsini və ərizənin qalan hissəsinin qəbuledilməz elan edilməsi barədə qərarını;
tərəflərin təqdimatlarını;
15 aprel 2020-ci il tarixdə xüsusi müşavirə keçirərək,
Həmin tarixdə aşağıdakı qərarı qəbul etdi:
GİRİŞ
Ərizəçi Konvensiyanın 6-cı maddəsinin 1-ci və 3-cü (c) bəndinə əsaslanaraq, onun inzibati qaydada həbs edilməsi ilə bağlı daxili məhkəmələrin ədalətsiz olmasından şikayət edib.
FAKTLAR
1. Ərizəçi 1987-ci ildə anadan olub və Almaniyanın Munster şəhərində yaşayır. O Məhkəmə qarşısında Azərbaycanda fəaliyyət göstərən vəkil cənab Anar Qasımlı tərəfindən təmsil olunub.
2. Hökuməti onun nümayəndəsi cənab Ç. Əsgərov təmsil edib.
3. İşin faktiki halları tərəflərin təqdimatlarına əsasən aşağıdakı kimi ümumiləşdirilə bilər.
4. Ərizəçi 29 aprel 2011-ci il tarixində ailəsi ilə birlikdə yaşadığı evin icazəsiz olaraq qanunsuz şəkildə inşa edildiyini bildirən polis əməkdaşlarını təhqir etdiyinə görə saxlanılıb. O, polis idarəsinə aparılıb, idarədə Ərizəçinin İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 296-cı maddəsində (“İXM”) nəzərdə tutulan xırda xuliqanlıq xətasına yol verməsi barədə protokol tərtib edilib. Ərizəçi yazılı izahat verməkdən və protokolu imzalamaqdan imtina edib.
5. Ərizəçi elə həmin gün onu xırda xuliqanlıqda günahkar bilən və 7 günlük inzibati həbs cəzasına məhkum edən Sumqayıt Şəhər Məhkəməsi önünə çıxarılıb. Məhkəmənin qərarı yalnız ərazidə keşik çəkərkən qanunsuz tikilmiş bir ev aşkar etdiklərini qeyd edən iki polis əməkdaşının ifadələri ilə əsaslandırılıb. İfadələrinə görə, polislər ev sahibi ilə görüşmək üçün evə yaxınlaşıblar. Həmin vaxt ərizəçi evdən çıxıb və polis əməkdaşlarına söyməyə və təhqir etməyə başlayıb. Ərizəçini sakitləşdirmək səyləri nəticəsiz olduğu üçün polislər onu polis bölməsinə aparıblar. Ərizəçi isə məhkəməyə heç kəsi təhqir etmədiyini və ya ictimai rahatsızlığa səbəb olan davranışa yol vermədiyini bildirib. Buna görə də o, xətaya yol verməmişdi, özünü günahkar hesab etmirdi.
6. Ərizəçinin bildirdiyinə görə, məhkəmə iclasında dövlət hesabına hüquqi yardımdan imtina edib və öz istədiyi vəkil vasitəsilə təmsil olunmasında israr edib, lakin hakim onun bu tələbini rədd edib. Ərizəçinin öz istədiyi vəkil gəldiyi zaman məhkəmə iclası dövlət hesabıanayrılan vəkilin iştirakı ilə başa çatmışdı. Hökümətin bildirdiyinə görə, ərizəçi doğrudan da məhkəmə qarşısında öz seçdiyi bir vəkil ilə təmsil olunmaq arzusunu ifadə edib, ancaq konkret olaraq, hansı vəkili istədiyini bildirməyib. Birinci instansiya məhkəməsi də bu səbəbdən vəkil kimi dövlət hesabına ayrılan vəkili təyin edib və iclası davam etdirib.
7. 3 may 2011-ci il tarixdə özünün seçdiyi vəkillə təmsil olunan ərizəçi İXM çərçivəsində xəta kimi tövsif edilə biləcək hər hansı bir davranışa yol vermədiyini, məhkəmə tərəfindən günahkar hesab edilməsinin yetərli dəlillərlə əsaslandırlmadığını bildirərək, Sumqayıt Apellyasiya Məhkəməsinə şikayət edib. Ərizəçi bundan başqa həbs edilməsinin əsil səbəbinin müxalif Müsavat Partiyasının yerli şöbəsinə başçılıq edən atasına və atasının həyata keçirdiyi siyasi fəaliyyətlərə təzyiq göstərmək olduğunu iddia edib. Ərizəçi həmçinin, valideynlərinin müdafiə tərəfinin şahidləri kimi məhkəməyə dəvət edilməsini və vəkilinin sorğu-sual edə bilmədiyi polis əməkdaşlarının məhkəmədə iştirakının təmin olunmasını tələb edib. Ərizəçi onu da iddia etdi ki, birinci instansiya məhkəməsi onun istədiyi vəkili gözləməyib, əvvəlcədən dövlət hesabına təyin edilmiş vəkilin iştirakı ilə iclası başa çatdırmaqla onu özünün seçdiyi müdafiəçi vasitəsi ilə özünü müdafiə etmək imkanından məhrum edib.
8. Sumqayıt Apelyasiya Məhkəməsi 4 may 2011-ci il tarixdə ərizəçinin apellyasiya şikayətini rədd etdi və birinci instansiya məhkəməsinin qərarını qüvvədə saxladı. Məhkəmə protokolundan görünür ki, apellyasiya məhkəməsi birinci instansiya məhkəməsində verdikləri ifadələri təkrar edən polis əməkdaşlarının ifadələrini dinləyib. Apellyasiya Məhkəməsi ayrıca, 29 aprel 2011-ci il tarixdə ərizəçinin qapıdan ərinin evdə olub-olmadığını soruşan polis əməkdaşlarına cavab verdiyini söyləyən anasının ifadəsini də dinləyib. Anası ərinin evdə olmadığını söylədiyində, polislər ondan oğlunu soruşublar. Polis əməkdaşları onun heç kimi təhqir etməyən oğlu ilə söhbət ediblər. Bir neşə dəqiqə sonra onlar birlikdə evdən ayrılıblar. 10 dəqiqə sonra ərizəçinin anası ərinə zəng edib və oğlunun polislər tərəfindən aparıldığını bildirib.
9. Bu məsələdə apellyasiya məhkəməsi əsaslandırma göstərmədən ərizəçinin və onun anasının ifadələrini rədd edib və öz qərarında polis əməkdaşlarının ifadələrinə söykənib. İXM-nin 376.2-ci maddəsinə istinadla müəyyən edib ki, birinci instansiya məhkəməsinin dövlət hesabına hüquqi yardımdan imtina edən ərizəçinin öz istədiyi vəkilin adını bildirmədiyi üçün onun tələbini rədd etməsi, məhkəmə iclasını dövlət hesabına ayrılmış vəkilin iştirakı davam etdirməsi qanunvericiliyə uyğun olub.
UYĞUN QANUNVERİCİ ÇƏRÇİVƏ
10. İXM-nin müvafiq müddəaları Məhkəmənin Qafqaz Məmmədov Azərbaycana qarşı işi üzrə qərarında (№ 60259/11, §§ 32 38, 15 oktyabr 2015) ətraflı təsvir edilib.
QANUNVERİCİLİK
I. KONVENSİYANIN 6-CI MADDƏSİNİN POZUNTUSU İDDİASI
11. Ərizəçi Konvensiyanın 6-cı maddəsinə əsasən ona qarşı inzibati icraatla bağlı məhkəmənin ədalətli olmamasından şikayət edib. Özəlliklə, o, yerli məhkəmələrin qərarlarının əsaslandırılmamasından və inzibati icraatla bağlı birinci instansiya məhkəməsində öz istədiyi vəkili seçməsinə icazə verilməməsindən şikayət edib. Konvensiyanın 6-cı maddəsinin uyğun hissəsində deyilir:
“1. Hər kəs, onun mülki hüquq və vəzifələri müəyyən edilərkən və ya ona qarşı hər hansı cinayət ittihamı irəli sürülərkən, qanun əsasında yaradılmış müstəqil və qərəzsiz məhkəmə vasitəsi ilə, ağlabatan müddətdə işinin ədalətli və açıq araşdırılması hüququna malikdir.
…
3. Cinayət törətməkdə ittiham olunan hər kəs, ən azı aşağıdakı hüquqlara malikdir:
…
(c) şəxsən və ya özünün seçdiyi müdafiəçi vasitəsi ilə özünü müdafiə etmək və ya müdafiəçinin xidmətini ödəmək üçün vəsaiti kifayət etmədiyi zaman, ədalət mühakiməsinin maraqları tələb etdikdə, belə müdafiədən pulsuz istifadə etmək;…”
A. Qəbuledilənlik
12. Məhkəmə qeyd edir ki, ərizə Konvensiyanın 35-ci maddəsinə əsasən açıq-aşkar əsassız deyil və hər hansı başqa başqa əsaslarla da qəbuledilməz sayıla bilməz. Buna görə də şikayət qəbuledilən elan olunmalıdır.
B. Mahiyyət
1. Tərəflərin təqdimatları
13. Ərizəçi şikayətlərini davam etdirib.
14. Hökumət ərizəçinin Konvensiyanın 6-cı maddəsi ilə qoruma altına alınan hüquqlarının lazımi qaydada təmin edildiyini bildirib. Qeyd edib ki, daxili məhkəmələrin qərarları əsaslandırılmış, ədalətli və qanuni olub, qərəzsiz və hərtərəfli qiymətləndirilmiş dəlillərə əsaslanıb. Daha sonra onu da qeyd edib ki, bütün halllarda Sumqayıt Apelyasiya Məhkəməsindəki iclas zamanı ərizəçi öz seçdiyi vəkil tərəfindən təmsil olunub. Apellyasiya Məhkəməsi ərizəçinin vəsatətini təmin edib, müdafiə tərəfinin şahidinin ifadəsini dinləyib, polis əməkdaşlarının ifadələrinin dinlənilməsini təmin edib və həbsinin səbəbləri ilə bağlı ərizəçinin iddialarını əsassız sayıb.
2. Məhkəmənin əsaslandırması
15. Məhkəmə öncə ərizəçinin Konvensiyanın 6-cı maddəsinə əsasən hazırkı işdə qaldırdığı hüquqi məsələlərin, İXM çərçivəsində ərizəçilərin inzibati qaydada mühakimə edilməsi ilə bağlı Azərbaycana qarşı əvvəlki qərarları arasında əhəmiyyətli dərəcədə bənzərliyin olduğunu qeyd edir (bax, digər çoxsaylı qərarlar arasından Qafqaz Məmmədov Azərbaycana qarşı işi, №60259/11, §§ 83-87, 15 oktyabr 2015; Ibrahimov və Digərləri Azərbaycana qarşı işi, №69234/11 və 2 digər, §§ 102-06, 11 fevral 2016; və Huseynli və Digərləri Azərbaycana qarşı işi, № 67360/11 və 2 digər, §§ 119-24, 11 fevral 2016).
16. Özəlliklə, birinci instansiya məhkəməsi qeyd edilən işlərdə olduğu kimi, hazırkı işdə ərizəçinin işini ona vəsatətlər vermək imkanı yaradılan şifahi məhkəmə iclasında araşdırdı. Bununla yanaşı, qərarında başqa dəlil göstərmədən, yalnız iki polis əməkdaşının məhkəmə iclasında verdiyi şahid ifadələrinə istinad edib. Hazırkı işdə Sumqayıt Apelyasiya Məhkəməsi polisə bağlı olmayan şahidin – ərizəçinin anasının ifadəsi oğlunun hadisələr barədə versiyasını dəstəklədiyi halda, daxili məhkəmələr polis əməkdaşlarının ifadələrinin ərizəçinin və müdafiə tərəfinin şahidinin ifadələrindən daha obyektiv və etibarlı hesab etmələrinə yetərli səbəblər göstərə bilməyib.
17. Bundan əlavə, ərizəçinin daxili məhkəmələr qarşısındakı arqumentləri həm işin hallarına, həm də hüquqi məsələlərə yönəlik idi. Xüsusilə, polis əməkdaşlarını heç vaxt təhqir etmədiyinə və ictimai rahatsızlığa səbəb olan hər hansı davranışa yol vermədiyinə görə, saxlanılmasının, ardınca da məhkumluğunun hallarının və bu kontekstdəki əsaslandırmaların özbaşına olduğunu iddia edirdi. Bununla belə, yerli məhkəmələr, xüsusən Sumqayıt Apelyasiya Məhkəməsi onun iddialarını tamamilə rədd etdi. Ayrıca, qərarlarda ərizəçinin yaşadığı evin polis əməkdaşları tərəfindən aidiyyəti olan yerli orqanların bu kontekstdə hər hansı bir göstərişi olmadan qanunsuz inşa edilməsini necə müəyyənləşdirməsi sorğu-sual edilməyib.
18. Məhkəmə, daha əvvəl cinayət araşdırmasının ədalətliliyinin araşdırarkən, daxili məhkəmələrin təqsirləndirilən şəxsin təqdim etdiyi spesifik, müvafiq və vacib məqamları nəzərə almamasını Konvensiyanın 6.1-ci maddəsi çərçivəsindəki öhdəliklərə uyğun olmadığına qərar verib (bax, Nechiporuk və Yonkalo Ukraynaya qarşı, № 42310/04, § 280, 21 aprel 2011). Hazırkı işdə Məhkəmə, yerli məhkəmələrin qərarlarının yetərli əsaslara malik olmadığını da nəzərə alaraq, ərizəçiyə qarşı inzibati icraatın, bütövlükdə, ədalətli məhkəmə araşdırması hüququnun qoruma altına aldığı təminatlara uyğun olmadığı nəticəsinə gəldi.
19. Müvafiq olaraq, Konvensiyanın 6-cı maddəsinin 1-ci bəndinin pozuntusuna yol verilib.
20. Bundan əlavə Məhkəmə, Konvensiyanın 6-cı maddəsinin 1-ci bəndinin yuxarıda qeyd edilmiş pozuntusunu nəzərə alaraq, ərizəçinin birinci instansiya məhkəməsində özünün seçdiyi müdafiəçi vasitəsi ilə özünü müdafiə etməsi hüququ ilə bağlı qərar verməyi gərəkli hesab etmir (bax Hacılı və Digərləri Azərbaycana qarşı [Komitə], № 44699/13 və 2 Digər, § 61, 29 iyun 2017, və Mirzəyev və Digərləri Azərbaycana qarşı [Komitə], № 12854/13 və 2 digər, § 30, 20 iyul 2017).
II. KONVENSİYANIN 41-Cİ MADDƏSİNİN TƏTBİQİ
21. Konvensiyanın 41-ci maddəsinə əsasən:
“Əgər Məhkəmə Konvensiyanın və ona dair Protokolların müddəalarının pozulduğunu, lakin Razılığa gələn Yüksək Tərəfin daxili hüququnun yalnız bu pozuntunun nəticələrinin qismən aradan qaldırılmasına imkan verdiyini müəyyən edirsə, Məhkəmə zəruri halda, zərərçəkən tərəfə əvəzin ədalətli ödənilməsini təyin edir.”
A. Ziyan
22. Ərizəçi mənəvi ziyan əvəzi 20,000 avro (EUR) tələb edib.
23. Hökumət onun tələbini əsassız hesab edib.
24. Məhkəmə ərizəçinin yalnız pozuntunun təsbit olunması ilə kompensasiya edilə bilməyəcək mənəvi zərərə məruz qaldığı qənaətindədir və buna görə də hesab edir ki, ərizəçiyə təzminat ödənilməlidir. Məhkəmə Konvensiyanın 41-ci maddəsinin tələb etdiyi kimi ədalətli əsaslarla qiymətləndirmə apararaq, ərizəçiyə mənəvi ziyana görə 3,600 avro məbləği dəyərində və bu məbləğ üçün tutulacaq vergi məbləği dəyəri də üzərinə gəlinməklə, kompensasiya təyin edir.
B. Xərclər və məsrəflər
25. Ərizəçi Məhkəmə qarşısında çəkdiyo xərclərə və məsrəflərə görə, 1,000 avro tələb edib.
26. Hökumət bu tələbə etiraz edib.
27. Məhkəmənin uyğun president hüququna görə, ərizəçinin çəkdiyi xərc və məsrəflərin geri ödənilməsi üçün həmin xərc və məsrəflərin həqiqətən və zəruri olduğu üçün çəkilmiş olması, məbləğin ağlabatan olması lazımdır. Əlindəki sənədləri və hazırkı işdəki hüquqi xidmətlərin miqdarını nəzərə alaraq Məhkəmə, ərizəçiyə xərc və məsrəfləri əhatə edən 500 (beş yüz) avro məbləğində vəsaitin ödənilməsini məqsədə uyğun hesab edir.
C. Gecikmə faizi
28. Məhkəmə, icranın gecikdirilməsinə görə faizin Avropa Mərkəzi Bankındakı kredit faizinin yuxarı həddinə əsaslanmasını və onun üzərinə daha üç faizin əlavə edilməsini məqsədəuyğun hesab edir.
BU ƏSASLARA GÖRƏ, MƏHKƏMƏ YEKDİLLİKLƏ,
1. Bəyan edir ki, ərizə qəbulediləndir;
2. Qərar verir ki, 6-cı maddənin 1-ci bəndi pozulub;
3. Qərar verir ki,
(a) cavabdeh Dövlət 3 ay ərzində aşağıda göstərilən məbləğdə vəsaitin, ödəmə edilərkən mövcud olan məzənnəyə uyğun olaraq yerli valyuta ilə ərizəçilərə ödənilməsini həyata keçirməlidir:
(i) tutulacaq vergi məbləği əlavə olunmaqla, mənəvi ziyana görə 3,600 (üç min altı yüz) avro;
(ii) tutulacaq vergi məbləği də əlavə olunmaqla, xərc və məsrəflərə görə 500 (beş yüz) avro;;
(b) Yuxarıda qeyd edilən üç aylıq müddətin keçməsindən sonra ödəmənin həyata keçirilməsinə qədər gecikdirilən müddət üçün yuxarıdakı məbləğə Avropa Mərkəzi Bankının faiz dərəcəsinə uyğun olaraq faizlər ödənilməli və buna üç faiz də əlavə edilməlidir;
4. Ərizəçinin ədalətli kompensasiya tələbinin digər hissələrini rədd edir.
Qərar ingilis dilində tərtib olunub və Məhkəm Reqlamentinin 77-ci Qaydasının 2 və 3-cü bəndlərinə uyğun olaraq 11 iyun 2020-ci il tarixdə yazılı şəkildə açıqlanıb.
Victor Soloveytchik , İclasın Katibi
André Potocki, Sədr