© tərcümə, aihmaz.org YENİ
BEŞİNCİ BÖLMƏ
MEHTIYEV VƏ DİGƏRLƏRİ AZƏRBAYCANA QARŞI
(Ərizə № 20589/13 və 7 digər– əlavə edilmiş sihyahıya bax)
QƏRAR
STRASBURQ
6 aprel 2017
Bu qərar qətidir. Qərara redaktə xarakterli dəyişikliklər edilə bilər.
Mehtiyev Azərbaycana qarşı işi üzrə,
Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinin (Beşinci Bölmə) Palatası aşağıdakılardan ibarət tərkibdə toplaşıb:
Faris Vehabović, Sədr,
Carlo Ranzoni,
Lәtif Hüseynov, hakimlər,
və Anne-Marie Dougin, Bölmə Katibi,
14 mart 2017-ci il tarixdə xüsusi müşavirə keçirərək,
Həmin tarixdə aşağıdakı qərarı qəbul etdi:
PROSEDUR
1. Bu məhkəmə işi 2013 və 2014-cü illərdə Azərbaycan Respublikasının 8 vətəndaşı, Cənab Səxavət Sərhad oğlu Mehtiyev, Cənab Tuncay Asəf oğlu Qyliyev, Cənab Azər Nadir oğlu Sadıxov, Cənab Osman Hisayət oğlu Əhmədov, Xanım Xədicə Rövşən qızı İsmayılova, Cənab Cavid Nizami oğlu Qarayev, Cənab Cavid İbrahim oğlu Hacıbəyli və Cənab Tural Əlövsət oğlu Sadıqlı (“Ərizəçilər”) tərəfindən Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının (“Konvensiya”) 34-cü maddəsinə əsasən, Azərbaycan Respublikasına qarşı verdikləri səkkiz ərizə (№20589/13, №21219/13, №33164/13, №33593/13, №52270/13, №65308/13, №26424/14 və №26994/14) əsasında başladılıb (Əlavəyə bax).
2. Ərizəçiləri Məhkəmə qarşısında Azərbaycanda fəaliyyət göstərən hüquqşunaslar tərəfindən təmsil olunub (Əlavəyə bax). Cənab Sadıxova (ərizə № 33164/13), Cənab Əhmədova (ərizə №33593/13) və Cənab Sadıqlıya (ərizə № 26994/14) hüquqi yardım göstərilib. Azərbaycan Hökuməti (Hökumət) Məhkəmə qarşısında onun nümayəndəsi Cənab Ç. Əsgərov tərəfindən təmsil olunub.
3. 19 may 2014-cü il (ərizə № 21219/13), 29 avqust 2014-cü il (ərizə № 20589/13, 33164/13, 33593/13, 52270/13 və 65308/13) və 2 oktyabr 2014-cü il (ərizə № 26424/14 və 26994/14) tarixdə ərizələrdəki Konvensiyanın 5-ci maddəsi ilə bağlı şikayətlər, № 65308/13 nömrəli ərizə istisna olmaqla bütün ərizələrdəki Konvensiyanın 6-cı maddəsi ilə bağlı şikayətlər, № 65308/13 nömrəli ərizə istisna olmaqla bütün ərizələrdəki Konvensiyanın 10-cu maddəsi ilə bağlı şikayətlər, № 26424/14 və 26994/14 nömrəli ərizələr istisna olmaqla bütün ərizələrdə Konvensiyanın 11-ci maddəsi ilə bağlı şikayətlər barədə Hökumət hökumət bilgiləndirildi. Həmin tarixlərdə yerdə qalan №20589/13, №21219/13, №33164/13, №33593/13 və №52270/13 nömrəli ərizələr qəbul edilməz elan edildi.
4. Hökumət ərizələrə bir Komitə tərəfindən baxılmasına etiraz edib. Məhkəmə Hökumətinin etirazını müzakirə etdikdən sonra onu rədd edib.
FAKTLAR
I. İŞİN HALLARI
5. Əriəçilərin doğum tarixləri və yaşadıqları yer haqda bilgilər Əlavədə göstərilib.
A. İnzibatu həbslər
6. 12 yanvar, 26 yanvar, 10 mart və 29 dekabr 2013-cü il tarixlərində Bakı şəhərində nümayişlərin keçirilməsi planlaşdırılırdı. Nümayişlərin təşkilatçıları əlaqəli quruma, Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinə (“BŞİH”) müvafiq xəbərdarlıq etməmişdilər. Təşkilatçıların nümayişlər haqqında məlumatı Facebook və ya digər medialar vasitəsi ilə yayılmışdı.
7. Ərizəçilərə görə, nümayişlər dinc məqsəd daşıyırdı və dinc şəkildə həyata keçirilirdi. 12 yanvar və 10 mart 2013-cü il tarixdə keçirilən nümayişlər ordudakı əsgər ölümlərinə etiraz məqsədi daşıyırdı. 26 yanvar 2013-cü il tarixli nümayişdə polis qüvvələrinin əvvəlki aksiya iştirakçılarına qarşı güc tətbiq etməsi qınanırdı, 29 dekabr 2013-cü il tarixdə keçirilən nümayişin iştirakçıları isə 25 dekabr 2013-cü il tarixdə bir müharibə veteranının özünü yandırmasına səbəb olduğu iddia edilən bürokratik ədalətsizliyə etiraz edirdilər.
8. Ərizəçilərin hər biri nümayişlərdən birində iştirak edib (Əlavəyə bax), lakin aksiya başlayandan az sonra polis qüvvələri toplaşanları dağıtmağa başlayıb. Ərizəçilərin hamısı aksiyanın dağıdılması əməliyyatı zamanı həbs olunublar və müxtəlif polis bölmələrinə aparılıblar.
9. Ərizəçilər aparıldıqları polis məntəqələrində sorğu-sual ediliblər.
10. Ərizəçilərin saxlanıldığı gün onların hər biri barəsində İnzibati Xətalar Məcəlləsinin (İXM) 298.2-ci maddəsində nəzərdə tutulan inzibati xətaya (qanuna uyğun olmayaraq təşkil olunan ictimai toplantılarda iştirak) yol vermələri ifadə olunan inzibati xəta haqqında protokol (inzibati xəta haqqında protokol) tərtib edilib.
11. Ərizəçilərin bəziləri inzibati xəta haqqında protokolları imzalamaqdan imtina ediblər (Ərizə № 52270/13, № 26424/14 və № 26994/14).
12. Ərizəçilərin əksəriyyətinə görə, onlara inzibati xəta haqqında protokolun surətləri və ya işlə bağlı digər sənədlər təqdim edilməyib. Saxlanıldıqdan sonra və ya polis nəzarətində saxlanıldıqları zaman onların vəkilə çatım haqqı təmin edilməyib.
13. 20589/13 və 33164/13 nömrəli ərizələrdə ərzəçilərin saxlanıldıqları gün (müvafiq olaraq 12 yanvar və 10 mart tarixlərində), polis məntəqəsində yazdıqları ərizələrə görə, onlar vəkil xidmətindən imtina ediblər.
14. 20589/13 və 26424/14 ömrəli ərizələrdə ərizəçilər bir neçə saat polis məntəqəsində nəzarətdə saxlanıldıqdan sonra, müxtəlif tarixlərdə polis bölməsinə gəlmək şərtilə sərbəst buraxılıblar.
B. Ərizəçilərə qarşı məhkəmə prosesləri
15. Ərizəçilərin əksəriyyəti saxlanıldıqları gün və ya ertəsi gün polis bölmələrindən birbaşa məhkəmələrə aparıldı. №20589/13 və №26424/14 nömrəli işdə ərizəçilər polis bölməsinə qayıtdıqları gün birinci instansiya məhkəməsi qarşısına çıxarıldılar.
16. Ərizəçilərin əksəriyyətinə görə, işlərin hamısında məhkəmə iclası çıx qısa sürdü. Məhkəmə iclasın qapalı keçirilməsi ilə bağlı hər hansı rəsmi qərar verməsə də, ictimaiyyət nümayəndələrinin məhkəmə iclas salonuna daxil olmasında icazə verilmnədi.
17. Ərizəçilərin əksəriyyətinə görə, onlara istədikləri vəkilin təyin olunmasına imkan verilmədi. Bəziləri dövlət hesabına ayrılan vəkillərin yardım etməsini istədi. №2212/13, №33164/13, №33593/13 və №26994/14 nömrəli ərizələrdə ərizəçilər məhkəmə qarşısında bir vəkil tərəfindən təmsil ediliblər. İş materiallarından əldə edilən bilgilərə görə, №21219/13, №33164/13 ve №26994/14 nömrəli işlərdə ərizəçilər dövlət tərəfindən ayrılan vəkillərin yardımından imtina ediblər və özlərini şəxsən müdafiə etmək qərarı veriblər.
18. 202089/13 nömrəli işdə ərizəçi ilə bağlı məhkəmə iclasının protokoluna görə, dövlət hesabına təyin edilmiş vəkil çıxışında qısa şəkildə ərizəçinin günahkar olduğunu bildirib və məhkəmədən mərhəmət göstərməsini istəyib. Eynilə, №26264/14 nömrəli işdə dövlət hesabına təyin edilmiş vəkil ümumi şəkildə ərizəçinin günahkar olmadığını bildirdi və məhkəmədən iddiaların rədd edilməsini istədi. Bundan əlavə, Məhkəməyə təqdim olunan materialların heç birində №52270/13 nömrəli iş üzrə dövlət hesabına təyin edilmiş vəkil cənab V.M.-nin ərizəçi adından hər hansı bir şifahi və ya yazılı təqdimat etməsini göstərən hər hansı bir qeyd müəyyən edilməyib.
19. Rəsmi qeydlərə görə, №202089/13 və №26424/14 nömrəli işlərdə məhkəmə iclaslarında ərizəçilərlə bağlı dindirilən yeganə şahidlər, onları həbs etmiş polis işçiləri idi. Polis əməkdaşları öz ifadələrində ərizəçilərin icazəsiz nümayiş keçirdiklərini ifadə ediblər. Digər ərizəçilərin işlərində məhkəmələr tərəfindən heç bir şahid dindirilməyib.
20. Birinci instansiya məhkəmələri ərizəçilərin icazəsiz nümayişlərdə iştirak etdiklərini müəyyən edib. Ərizəçilər İXM-nin 298.2-ci maddəsinə əsasən günahkar biliniblər və on üç gündən on yeddi günə qədər inzibati həbs cəzasına və ya 400 və ya 500 Azərbaycan manatı (AZN) məbləğində cərimə cəzasına məhkum olunublar (Əlavə bax).
21. Ərizəçilər, müxtəlif tarixlərdə iştirak etdikləri və ya iştirak etməyə cəhd göstərdikləri nümayişlər dinc xarakter daşıdığı üçün məhkum edilmələrinin onların hüquqlarını pozduğunu iddia edərək Bakı Apelyasiya Məhkəməsinə şikayət verdilər. Ərizəçilər həbs edilmələrinin qanunsuz, birinci instansiya məhkəmələrindəki araşdırmaların ədalətli olmamasından şikayət etdilər. Onlar Bakı Apellyasiya Məhkəməsindən birinci instansiya məhkəmələrinin onların işləri üzrə çıxardığı qərarları ləğv etməsini xahiş etdilər.
22. Bakı Apelyasiya Məhkəməsində №21219 / 13, 52270/13 və 26424/14 nömrəli işlərdə ərizəçilər məhkəmə qarşısında öz seçdikləri vəkillər tərəfindən təmsil olunub. Digər ərizəçiləri məhkəmədə vəkil təmsil etməyib.
23. Bakı Apellyasiya Məhkəsəsi müxtəlif tarixlərdə ərizəçilərin apellyasiya şikayətlərini rədd etdi və birinci instansiya məhkəmələrinin qərarlarını qüvvədə saxladı. (Əlavəyə bax).
24. Apellyasiya Məhkəməsi, №33593/13 nömrəli iş üzrə qərarında inter alia, ərizəçinin məhkəmədən əvvəlki mərhələdə hüquqi yardımdan könüllü olaraq, imtina etdiyini qeyd etdi.
II. UYĞUN DAXİLİ QANUNVERİCİLİK VƏ BEYNƏLXALQ SƏNƏDLƏR
25. Ərizəçilərin həbs olunduğu vaxt qüvvədə olan 13 noyabr 1998-ci il tarixli “Sərbəst toplaşmaq azadlığı haqqında” qanunun 5-ci maddəsinin IV hissəsində spontan toplantılara görə əvvəlcədən yazılı bildiriş qaydası tələb olunmadığı qeyd edilir.
26. 2 noyabr 2012-ci il tarixli 462-IVQD nömrəli qanunla dəyişikliklər edilməsindən əvvəl, 2000-ci il tarixli İnzibati Xətalar Məcəlləsinin (İXM) 298-ci maddəsi toplantılartın təşkili və keçirilməsi qaydalarının pozulmasına görə xəbərdarlıq və ya yeddi manatdan on üç manata qədər cərimə cəzası nəzərdə tuturdu.
27. 1 yanvar 2013-cü ildə qüvvəyə minən 2 noyabr 2012-ci il tarixli, 462-IVQD nömrəli qanunla İnzibati Xətalar Məcəlləsinin yığıncaqların təşkili və keçirilməsi qaydalarının pozulması ilə bağlı 298-ci maddəsi yeni redaktədə verilib. Həmin dəyişikliklərə görə, qaydaların pozulması ilə müşayət olunan toplantılarda iştirak etmək İXM-nin 298.2-ci maddəsinə əsasən cəzalandırılırdı və ilk dəfə olaraq 15 günə qədər inzibati həbs cəzası və ya ictimai işlər cəzası nəzərdə tuturdu. Bundan əlavə, toplantıların təşkili və keçirilməsi qaydalarının pozulmasına görə cərimələrin məbləği artırılmışdı və həmin məbləğlər aşağıdakı kimi müəyyən edilmişdi: qaydaların pozulması ilə müşayət olunan toplatılarda iştirak edən fiziki şəxslər üç yüz manatdan altı yüz manata qədər miqdarda; toplatıları təşkil edən fiziki şəxslər beş yüz manatdan üç min manatadək miqdarda; toplatıları təşkil edən vəzifəli şəxslər üç min manatdan altı min manatadək miqdarda, toplatıları təşkil edən hüquqi şəxslər on beş min manatdan otuz min manatadək miqdarda;
28. 2013-cü ilin may ayında toplantıların təşkili və keçirilməsi qaydalarını pozulmasına görə cəzalar daha da artırıldı. 5 iyun 2013-cü ildə qüvvəyə minən 14 may 2013-cü il tarixli 651-IVQD nömrəli qanunla İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 298.1 və 298.2-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş inzibati həbs cəzası “iki aya qədər” artırıldı.
29. Ölkə Prezidentinin 1 sentyabr 2013-cü il tarixinədək qüvvədə olan 1 dekabr 2011-ci il tarixli 1866 nömrəli Sərəncamına əsasən Azərbaycanda minimum əmək haqqının məbləği 93,5 manat idi.
30. Avropa Şurası Parlament Assambleyasının 1917 (2013) saylı “Azərbaycanın öhdəlikləri və öhdəliklərə hörmət etməsi” adlanan qətnaməsinin uyğun çıxarışları aşağıdakı kimi idi:
“… 10. Təəssüflər olsun ki, parlamentdən kənarda olan müxalifət partiyaları ilə heç bir siyasi dialoq mühiti mövcud deyil. Parlament Assambleyası, ifadə və sərbəst toplaşmaq azadlığına qoyulan məhdudiyyətlərdən və ictimai mediaya çıxışın olmamasından şikayətlənən parlamentdə təmsil olunmayan müxalifətin fəaliyyətini məhdudlaşdıran iqlimdən narahatdır.
11. Təmsilçi siyasi sistemin və həqiqətən rəqabətli və məhdudlaşdırıcı olmayan siyasi mühitin qurulması ifadə azadlığı, sərbəst toplaşmaq və birləşmək azadlığı da daxil olmaqla əsas azadlıqların tam şəkildə həyata keçirilməsini tələb edir. Azərbaycandakı vəziyyət qayğı doğurucudur və Məclis bu məsələdə dərin narahatlığını ifadə edir.
12. Bu yaxınlarda Cinayət Məcəlləsinə və İnzibati Xətalar Məcəlləsinə “icazəsiz” toplantıların təşkilatçıları və iştirakçıları üçün cəzaları artıran düzəlişlər əndişə doğurur. Hakimiyyətin Bakı şəhərinin mərkəzindəki etiraz aksiyalarına qəti şəkildə qadağalarını da göz önünə alaraq, bu düzəlişlərin sərbəst toplaşmaq və ifadə azadlığına daha da mənfi təsir göstərəcəyi qaçılmazdır. Cinayət Məcəlləsinin bəzi maddələrinin, xüsusən 221 və 233-cü maddələrin icazəsiz olsa da dinc nümayişlərin iştirakçılarına qarşı məhdudlaşdırıcı tətbiqi başqa bir əndişə qaynağıdır…”
31. Avropa Şurasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili Nils Muižnieksin 22-29 may 2013-cü il tarixlərində Azərbaycana etdiyi səfərdən sonra hazırladığı 6 avqust 2013-cü il tarixli hesabatının (ComDH (2013) 14) uyğun hissələri aşağıdakı kimidir:
“… 76. Müvəkkil sərbəst toplaşmaq azadlığını daha da zəiflədən “Sərbəst toplaşmaq azadlığı haqqında” qanuna, Cinayət Məcəlləsinə və İnzibati Xətalar Məcəlləsinə edilən son dəyişikliklərdən dərin əndişə keçirməkdədir. İndi tətbiq oluna biləcək sanksiyalar, yerli hakimiyyət orqanlarının son illərdə Bakı şəhər mərkəzində tək bir mitinq keçirməsinə icazə verməməsi ilə birlikdə, nümayişlərin təşkilinə və ya iştirakçıların qatılımına açıqca çəkindirici bir təsirə malikdir.
77. Müvəkkil, dinc toplantılara qatılanların həmin toplantılarda qanunsuz, zorakı və ya ədəbsiz davranışlara yol vermədikləri durumlarda, onlara toplantılarda iştirak etməyə və fəal qatılıma görə cəzalandırlmaması qənaətindədir. Bu səbəbdən Müvəkkil, hakimiyyəti dinc toplaşmaq təməl hüququnu zədələyəcək qeyri-mütənasib sanksiyaların tətbiq edilməməsini təmin etməyə çağırır….”
32. İnzibati icraatla əlaqəli digər əlaqəli müddəaların şərhi, ictimai toplantıların təşkili və keçirilməsinə dair müvafiq müddəaların və beynəlxalq sənədlərdən uyğun çıxarışlarının xülasəsi üçün Qafqaz Məmmədov Azərbaycana qarşı (№ 60259/11, §§ 27-42, 15 oktyabr 2015) iş üzrə qərara baxın.
QANUNVERİCİLİK
I. ƏRİZƏLƏRİN BİRLƏŞDİRİLMƏSİ
33. Məhkəmə, səkkiz ərizədə qaldırılan fakt və şikayətlərin oxşarlığını nəzərə alaraq, Məhkəmə Reqlamentinin 42-ci Qaydasının 1-ci bəndinə uyğun olaraq ərizələri birləşdirməyə qərar verdi.
II. KONVENSİYANIN 10-CU VƏ 11-Cİ MADDƏLƏRİNİN İDDİA OLUNAN POZUNTULARI
34. Ərizəçilər, nümayişlərin polis tərəfindən dağıdılmasının və inzibati xətadan dolayı saxlanılmalarının və məhkum edilmələrinin Konvensiyanın 11-ci maddəsində göstərildiyi kimi sərbəst toplaşmaq azadlığı hüququnun pozulmasından şikayət ediblər, həmin maddənin mətni aşağıdakı kimidir:
Maddə 11
“1. Hər kəsin dinc toplaşmaq azadlığı və öz maraqlarını müdafiə etmək üçün həmkarlar ittifaqları yaratmaq və onlara qoşulmaq hüququ da daxil olmaqla, başqaları ilə birləşmək azadlığı hüququ vardır.
2. Bu hüquqların həyata keçirilməsinə milli təhlükəsizlik və ictimai asayiş maraqları naminə, iğtişaşın və cinayətin qarşısını almaq üçün, sağlamlığın və mənəviyyatın qorunması üçün və ya digər şəxslərin hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi üçün qanunla nəzərdə tutulmuş və demokratik cəmiyyətdə zəruri olanlardan başqa, heç bir məhdudiyyət qoyula bilməz. Bu maddə silahlı qüvvələr, polis və ya inzibati dövlət orqanları üzvlərinin belə hüquqlarının həyata keçirilməsinə qanun iməhdudiyyətlər qoyulmasına mane olmur.”
35. №520589/13, №21219/13, №33164/13, №33593/13, №52270/13 və №65308/13 nömrəli işlərdə ərizəçilər həmçinin şikayət ediblər ki, nümayişlərin dağıdılması və inzibati xətaya görə saxlanılmaları və məhkum edilmələri Konvensiyanın aşağıda göstərilən 10-cu maddəsi ilə təminat altına alınan ifadə azadlığı hüququnu pozub:
Maddə 10
“1. Hər kəs öz fikrini ifadə etmək azadlığı hüququna malikdir. Bu hüquqa öz rəyində qalmaq azadlığı, və dövlət hakimiyyəti orqanları tərəfindən hər hansı maneə olmadan və dövlət sərhədlərindən asılı olmayaraq, məlumat və ideyaları almaq və yaymaq azadlığı daxildir. Bu maddə dövlətlərin radio-yayım, televiziya və kinematoqrafiya müəssisələrinə lisenziya tələbi qoymasına mane olmur.
2. Bu azadlıqların həyata keçirilməsi milli təhlükəsizlik, ərazi bütövlüyü və ya ictimai asayiş maraqları naminə, iğtişaşın və ya cinayətin qarşısını almaq üçün, sağlamlığın və mənəviyyatın qorunması üçün, digər şəxslərin nüfuzu və hüquqlarının müdafiəsi üçün, konfidensial şəkildə əldə edilmiş məlumatların açıqlanmasının qarşısını almaq üçün və ya ədalət mühakiməsinin nüfuz və qərəzsizliyini təmin etmək üçün qanunla nəzərdə tutulmuş və demokratik cəmiyyətdə zəruri olan müəyyən rəsmi tələblərə, şərtlərə, məhdudiyyətlərə və ya sanksiyalara məruz qala bilər.”
A. Qəbuledilənlik
36. Məhkəmə qeyd edir ki, ərizə Konvensiyanın 35-ci maddəsinin 3-cü (a) bəndinə əsasən açıq-aşkar əsassız deyil. Hər hansı başqa başqa əsaslarla da qəbuledilməz sayıla bilməz. Buna görə də şikayət qəbuledilən elan olunmalıdır.
B. Mahiyyət
1. №20589/13, №21219/13, №33164/13, №33593/13, №52270/13 və №65308/13 nömrəli ərizələrdəki şikayətlərin çərçivəsi
37. Məhkəmə qeyd edir ki, hazırkı işlərin hallarına görə 10-cu maddə 11-ci maddəyə münasibətdə birlikdə qəbule diləcək. Bu səbəbdən 10-cu maddə çərçivəsindəki şikayətlərin ayrı-ayrı diqqətə alınması gərəkli deyil (bax Ezelin Fransaya qarşı, 26 aprel 1991, § 35, Seria A no. 202; Kasparov və Digərlər Rusiyaya qarşı, №21613/07, §§ 82-83, 3 oktyabr 2013; və Kudrevičius və Dogərləri Litvaya qarşı [GC], №37553/05, § 85, 15 oktyabr 2015).
38. Digər tərəfdən, muxtar rolundan və xüsusi tətbiq sahəsindən asılı olmayaraq, hazırkı işlərdə 11-ci maddənin 10-cu maddənin işığında da nəzərə alınması gərəkməkdədir. 10-cu maddə ilə təminat altına alınan fərdi düşüncələrin qorunması 11-ci maddədə təsbit edilmiş dinc toplaşmaq azadlığının məqsədlərindən biridir (bax, Ezelin işi, yuxarıd qeyd edilən, § 37, və Kudrevičius və Digərlərinin işi , yuxarıd qeyd edilən, § 86).
2. Tərəflərin təqdimatları
39. Ərizəçilər iddia etdilər ki, nümayişlər spontan xarakter daşıyan idi və buna görə də qanunla əvvəlcədən xəbərdarlıq bildirişi tələb olunmurdu.
40. Xüsusilə, №202089/13 nömrəli işdə ərizəçi 12 yanvar 2013-cü il tarixli nümayişlə əlaqədar olaraq, bir əsgərin 7 yanvar 2013 tarixində şübhəli ölümü ilə bağlı iki-üç gün əvvəl mətbuatda yayılan məlumatlara görə toplantının kortəbii, spontan baş tutduğunu qeyd edib. Orduda əsgər ölümləri artıq Azərbaycanda geniş yayılmış problem idi. №26264/14 və №26994/14 nömrəli işlərdə ərizəçilər 29 dekabr 2013-cü il tarixdə keçirilən toplantının özünü yandıran bir əlil müharibə veteranının ölümü ilə əlaqəli olduğunu bildirib. Həmin şəxs ona məxsus əmlakın sökülməsində hakimiyyət orqanlarının özbaşınalığına etiraz əlaməti olaraq, 25 dekabr 2013-cü il tarixdə intihara cəhd etmişdi. 28 dekabr tarixdə o, xəstəxanada vəfat etmişdi və insanlar ertəsi gün, 29 dekabr 2013-cü il tarixdə onun dəfn edilməsi üçün toplanmışdılar və bundan dərhal sonra faciəyə səbəb olan bürokratik ədalətsizliyə qarşı etiraz bildirildi.
41. Nəhayət, ərizəçilər hakimiyyətin nümayişlərin dinc xarakter daşıması və dinc şəkildə reallaşdırlması reallığını nəzərə almadıqlarını qeyd etdilər.
42. Hökumət nümayişlərin təşkilinin milli qanunvericiliyin müddəalarının tələblərinə zidd olduğunu bildirdi. Özəlliklə, iddia etdilər ki, hər hansı toplantının təşkili üçün addımlar atılıbsa və bu addımlar toplantının keçirilməsi nəzərdə tutulan tarixdən bir-iki gün əvvəl atılıbsa belə, həmin toplantı kortəbii, spontan hesab edilə bilməz.
43. Daha sonra nümayişlərin dağıdılmasının milli təhlükəsizliyin, ictimai təhlükəsizliyin qorunması, iğtişaş və ya cinayətlərin qarşısının alınması üçün zəruri olduğunu və qarşıya qoyulan məqsədlərə proporsional olduğunu iddia ediblər.
44. Hökumət həmçinin, 12 yanvar, 26 yanvar və 10 mart 2013-cü il tarixlərdə keçirilən nümayişlərlə əlaqədar olaraq, polis orqanlarının xüsusi olaraq təşkilatçılara və iştirakçılara icazəsiz toplantının dağıdılacağı ilə bağlı əvvəlcədən xəbərdarlıq etdiyini bildirdi. Ərizəçilər hakimiyyət orqanlarının icazəsiz toplantıların keçirilməsi ilə bağlı mövqeyi və belə toplantıların iştirakçılarına inzibati cəzaların tətbiq edilməsi ilə bağlı məlumatlı idilər.
45. Sanksiyaların mütənasibliyi ilə bağlı şərhində Hökumət ərizəçilərə qarşı tətbiq edilən sanksiyaların inzibati həbs cəzasından ibarət olduğunu qeyd edib.
3. Məhkəmənin əsaslandırması
46. Avropa Məhkəməsi qeyd edir ki, təşkilatçılar 29 dekabr 2019-cu il tarixə planlanan toplantı ilə bağlı Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinə əvvəlcədən xəbərdarlıq bildirməyiblər. Lakin Məhkəmə bu toplantının üzləşdiyi bürokratik ədalətsizliyə etiraz olaraq özünə od vuraraq yandıran bir əlil müharibə veteranının ölümünə dərhal verilmiş reaksiya olduğunu qəbul etməyə hazır olduğunu qeyd edir. 29 dekabr tarixdə keçirilən cənazə mərasiminin həmin tarixdə təsadüfi bir toplantının keçirilməsinə səbəb olan xüsusi bir vəziyyət olması faktı bu toplantı barədə əvvəlcədən xəbərdarlıq etmək öhdəliyini ləğv edir (bax, mutatis mutandis, Bukta və başqaları Macarıstana qarşı, № 25691/04, §§ 35-36, AİHM 2007 III). Məhkəmə həmçinin qeyd edir ki, Sərbəst toplaşmaq azadlığı haqqında qanunun 5-ci maddəsinin IV hissəsinə görə təsadüfi toplantılar üçün yazılı xəbərdarlığın təqdim edilməsi tələb olunmur (yuxarıdakı 25-ci paraqrafa baxın). Bu vəziyyətdə Məhkəmə 29 dekabr 2013-cü il tarixli toplantının dağılmasının qanunla müəyyən edilmiş olduğuna şübhə edir. Bununla birlikdə daha çox diqqət çəkən digər bir məsələ müdaxilənin zəruriliyi ilə əlaqədar meydana çıxan problemdir ki, Məhkəmə bunun araşdırmasının Konvensiyanın yalnız 11-ci maddəsi çərivəsində məhdudlaşdırılmamalı olduğunu hesab edir. (bax, Qafqaz Məmmədov, yuxarıda qeyd edilib, § 57)
47. 12 yanvar, 26 yanvar və 10 mart 2013- cü il toplantılarına gəldikdə, Məhkəmə hesab edir ki, ərizəçilər bu toplantıların təsadüfi olduğuna dair arqumentlərini kifayət qədər əsaslandıra bilmədilər. Xüsusilə, ərizəçi tərəfindən təqdim edilən 20589/13 №li ərizədə qeyd olunduğu kimi, orduda əsgər ölümlərinin geniş yayılmış bir problem olduğunu nəzərə alaraq, 12 yanvar 2013-cü il tarixində Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinə beş gün öncədən yazılı bildiriş təqdim etmədən nümayiş keçirmək üçün açıqda təcili səbəbin olması aydın deyil. Bu vəziyyətdə Məhkəmə 12 yanvar, 26 yanvar və 10 mart 2013-cü il tarixli toplantıların dağılışmasının qanuni olduğunu qəbul etməyə hazırdır (müqayisə edin: İbrahimov və başqaları Azərbaycana qarşı, №lər: 69234/11, 69252/11 and 69335/11, §§ 74-75, 11 fevral 2016)
48. 12 yanvar, 26 yanvar, 10 mart və 29 dekabr 2013 toplantılarının dağılması və ərizəçilərin təqsirləndirilməsinin demokratik bir cəmiyyətdə lazım olub-olmadığı sualına gəldikdə, Məhkəmə qeyd edir ki, Məhkəmə qeyd edir ki, hazırkı şikayətlərdə qaldırılan məsələlər mahiyyət etibarilə Qafqaz Məmmədov işində araşdırılanlarla eynidir (yuxarıda qeyd olunub) . Bu iş və indiki işlərin faktları bir-birinə çox oxşardır. Nəticə etibarı ilə, Qafqaz Məmmədovun qərarında da göstərilən eyni səbəblərədən dolayı, hazırkı işlərdə Məhkəmə hesab edir ki, hakimiyyətin toplantıların dağıdılmasını əsaslandıran müvafiq və kifayət qədər əsaslı səbəbləri olmayıb (bax: yuxarıda göstərilən Qafqaz Məmmədov, § 61). Həmçinin hakimiyyət icazəsiz dinc nümayişdə iştirak etmə aktının Konvensiyanın 11-ci maddəsi ilə qorunduğunu da etiraf edə bilməyib.
49. Toplantıların dağıdılması, ərizəçilərin tutulması və məhkum edilməsi, onları siyasi nümayişlərdə iştirakdan çəkindirməyə təsir göstərə bilər. Hazırkı işlərə tətbiq olunan tədbirlər və icazəsiz dinc toplantıların iştirakçılarına və təşkilatçılarına qarşı tətbiq oluna biləcək sanksiyaların qorxusu, şübhəsiz ki, sərbəst toplaşmaq azadlığından çəkindirən təsir göstərdi. Bu cür çəkindirmə effektinin təsiri digər müxalifət tərəfdarlarını və geniş ictimaiyyəti nümayişlərə qatılmaqdan, ümumiyyətlə, açıq siyasi debatlarda iştirak etməkdən çəkindirir (bax: yuxarıda göstərilən Qafqaz Məmmədov, § 67).
50. Belə olan hallarda Məhkəmə 11-ci maddənin pozuntusuna yol verildiyinə qərar verir.
III. KONVENSİYANIN 6-CI MADDƏSİNİN POZUNTUSU İDDİASI
51. Ərizəçilərin əksəriyyəti (ərizə № 20589/13, 21219/13, 33164/13, 33593/13, 52270/13, 26424/14 və 26994/14) Konvensiyanın 6-cı maddəsinə əsasən, iddia olunan inzibati xətalarla bağlı icraat zamanı məhkəmənin ədalətli və açıqlığının təmin edilməməsindən şikayət ediblər. Konvensiyanın 6-cı maddəsinin uyğun hissələrində deyilir:
“1. Hər kəs, … ona qarşı hər hansı cinayət ittihamı irəli sürülərkən, qanun əsasında yaradılmış müstəqil və qərəzsiz məhkəmə vasitəsi ilə, ağlabatan müddətdə işinin ədalətli və açıq araşdırılması hüququna malikdir. Məhkəmə qərarı açıq elan edilir, lakin demokratik cəmiyyətdə əxlaq, ictimai qayda və ya milli təhlükəsizlik mülahizələrinə görə, həmçinin yetkinlik yaşına çatmayanların maraqları və ya tərəflərin şəxsi həyatının müdafiəsi bunu tələb etdikdə, yaxud məhkəmənin fikrincə aşkarlığın ədalət mühakiməsinin maraqlarını poza biləcəyi xüsusi hallar zamanı ciddi zərurət olduqda mətbuat və ictimaiyyət bütün proses boyu və ya onun bir hissəsində məhkəmə iclasına buraxılmaya bilər.
…
3. Cinayət törətməkdə ittiham olunan hər kəs, ən azı aşağıdakı hüquqlara malikdir:
(a) ona qarşı irəli sürülmüş ittihamın xarakteri və əsaslarıhaqqında onun başa düşdüyü dildə dərhal və ətraflı məlumatlandırılmaq;
(b) öz müdafiəsini hazırlamaq üçün kifayət qədər vaxta vəimkana malik olmaq;
(c) şəxsən və ya özünün seçdiyi müdafiəçi vasitəsi ilə özünü müdafiə etmək və ya müdafiəçinin xidmətini ödəmək üçün vəsaiti kifayət etmədiyi zaman, ədalət mühakiməsinin maraqları tələb etdikdə, belə müdafiədən pulsuz istifadə etmək;”
A. Qəbuledilənlik
52. Məhkəmə qeyd edir ki, 6-cı maddə üzrə şikayətlərin Konvensiyanın 35-ci maddəsinin 3-cü (a) bəndinə əsasən açıq-aşkar əsassız deyil və hər hansı başqa başqa əsaslarla da qəbuledilməz sayıla bilməz. Buna görə də şikayət qəbuledilən elan olunmalıdır.
B. Mahiyyət
1. Tərəflərin təqdimatlartı
53. Ərizəçilər, xüsusilə qeyd etdilər ki, birinci instansiya məhkəmələrində və ya sonrakı məhkəmələrdə iclaslardan əvvəl onlara inzibati xəta haqqında protokolun surətindən başqa işə aid hər hansı bir material təqdim edilməyib. Eyni zamanda iddia etdilər ki, məhkəmələrin gəldikləri nəticələr yalnız inzibati xəta haqqında protokollara və ya bəzi hallarda birinci instansiya məhkəmələrində dindirilən yeganə şahid olan polis əməkdaşlarının ifadələrinə söykənib. Ərizəçilər həmçinin məhkəməyə qədərki mərhələdə vəkillə təmin olunmadıqlarını bildirdilər. Birinci instansiya məhkəmələrində isə onlara özlərinin seçdikləri vəkil vasitəsilə təmsil olunmaq imkanı yaradılmadı. Onlar məhkəmə qarşısında ya dövlət hesabına ayrılmış vəkillər tərəfindən formal olaraq təmsil olunurdular, ya da ümumiyyətlə vəkillə təmsil olunmamışdı. Son olaraq, ərizəçilər iddia etdilər ki, məhkəmələr ictimaiyyət nümayəndələrinin məhkəmə iclasına buraxılmaması barədə qərar verməsə də, birinci instansiya məhkəmələrində insanların iclas salonuna buraxılmasına icazə verilmədi.
54. Hökumət ərizəçilərlə bağlı inzibati icraatın milli qanunvericiliyə uyğun olduğunu bildirdi. Xüsusilə, qeyd etdi ki, məhkəmə işləri mürəkkəb olmayıb və birinci instansiya məhkəmələrinin qərarlarından Apellyasiya Məhkəməsinə şikayət vermə müddəti on gün idi, bu səbəbdən ərizəçilər özlərinin müdafiəsini hazırlamaq üçün kifayət qədər vaxt və imkanlara sahib olublar. Hökumət vurğuladı ki, ərizəçilərin bəziləri dövlət hesabına maliyyələşdirilən vəkillərin yardımından imtina edərək, özlərini şəxsən müdafiə etmək qərarı veriblər. Əlavə etdi ki, ümumi mənada, məhkəmə prosesi zamanı tərəflərin bərabərliyi prinsipinə riayət olunub.
2. Məhkəmənin əsaslandırması
55. Məhkəmə, əvvəlcə materialları və 21219/13, 33164/13, 33593/13, 52270/13, 65308/13, 26994/14 №li ərizələrdə təqdim olunanları araşdıracaq. Məhkəmə qeyd edir ki, cari işin halları ilə Konvensiyanın 6-cı maddəsi altında qaldırılan Qafqaz Məmmədov işinin hallarında kifayət dərəcədə nəzərə çarpan oxşarlıqlar var (yuxarıda göstərilən). Xüsusilə bu işdə, Məhkəmə inzibati icraatda zəruri müdafiə və təminatların olmadığını qeyd edib. Müdafiəni hazırlamaq üçün vaxt və imkanlar qeyri-adekvat olub (eyni mənbədə, §§ 78-81). Bundan əlavə daxili məhkəmələr tərəfindən polisin hazırladığı inzibati xətaların törədilməsi haqqında protokol və ifadələrə böyük inam (eyni mənbədə, § 85), vacib faktiki hallar və hüquqi məsələlərə, habelə icazəyə ehtiyac olmayan dinc nümayişin xarakterinə tam etinasızlıq olub (eyni mənbədə, § 86). Həmçinin məhkəmə icraatından əvvəlki mərhələdə hüquqi yardımın olmaması (eyni mənbədə, §§ 90-91), öz seçdiyi bir vəkilin təyin edilməsi fürsətinin verilməməsi (eyni mənbədə., § 92) və dövlət hesabına təmin edilən vəkil tərəfindən sırf formallıq üzərində qurulan bir təmsilçiliyin edilməsi (eyni mənbə, § 93) halları olub. Məhkəmə bu faktorları nəzərə alaraq, bütövlükdə, Qafqaz Məmmədov işində ərizəçi barədə açılmış inzibati məhkəmə icraatının ədalətli dinləmənin tələblərinə cavab vermədiyini müəyyən edib.
56. Hazırkı işlərərdə olan faktların Qafqaz Məmmədov işindəki (yuxarıda göstərilən) faktlarla bütün müvafiq və vacib məqamlarındakı açıq oxşarlığını nəzərə alaraq, Məhkəmə özünün bu mühakimədə gəldiyi nəticələrdən geri çəkilməyə məcbur edə biləcək heç bir hal görmür və hazırkı işlərdə (21219/13, 33164/13, 33593/13, 52270/13, 65308/13 və 26994/14 №li ərizələrdə) hər bir ərizəçinin ədalətli məhkəmə araşdırması hüququnun yuxarıda göstərilən səbəblərədən dolayı pozulduğunu tanıyır.
57. Məhkəmə materialları və 20589/13 və 26424/14 №li ərizələrdə təqdim olunanları araşdırır. Məhkəmə müşahidə edir ki, ərizəçilərin bir neçə saat polis nəzarətində olmasına və vəkilin iştirakı olmadan orada sorğu-sual olunmasına baxmayaraq, məhkəməyə qədər sərbəst buraxılıblar. Ərizə №si 20589/13 olan şikayətçi iki gün, 26424/14 olan şikayətçi isə növbəti gün məhkəmə qarşısına çıxarılıb. Ərizəçilər məhkəmədən əvvəlki dövrdə vaxtları və ya imkanları qeyri-kafi edən hər hansı bir halın olub olmadığını, məhkəmədə onları təmsil etmək üçün vəkil tutmağa mane olan vaxt və ya maliyyə çatışmazlığı kimi amillərin olub olmadığını izah edə bilmədilər. Buna görə də Məhkəmə hesab edir ki, ərizəçilərin vaxtı və imkanlarının uyğun olmaması və məhkəmə prosesində effektiv hüquqi yardımın olmaması barədə şikayətləri əsassızdır.
58. Məhkəmə qeyd edir ki, ərizəçilərin barələrində əsaslandırılmış məhkəmə qərarı çıxarılması hüququna hörmət edilsə də, cari işlərin halları ilə Konvensiyanın 6-cı maddəsi altında qaldırılan Qafqaz Məmmədov işinin hallarında kifayət dərəcədə nəzərə çarpan oxşarlıqlar var (yuxarıda göstərilən). 20589/13 və 26424/14 №li ərizəçilərin işlərində daxili məhkəmələr tərəfindən polisin hazırladığı inzibati xətaların törədilməsi haqqında protokol və ifadələrə böyük inam (eyni mənbədə, § 85), vacib faktiki hallar və hüquqi məsələlərə, habelə icazəyə ehtiyac olmayan dinc nümayişin xarakterinə tam etinasızlıq olub (eyni mənbədə, § 86).
59. Bu hallarda Məhkəmə Konvensiyanın 6-cı maddəsinin 1-ci və 3-cü maddələrinin pozuntusunu tapır.
60. Bundan əlavə, Konvensiyanın 6-cı maddəsinin 1-ci və 3-cü bəndlərinin yuxarıda qeyd olunan pozuntu faktlarını nəzərə alaraq (ərizəçilərə qarşı açılan inzibati icraat işləri bütövlükdə ədalətli dinləmənin tələblərinə uyğun deyildi), Məhkəmə, bəzi ərizəçilərin məhkəməyə qədərki icraat mərhələsində (20589/13 və 33593/13 №li ərizələr), məhkəmə icraatında (21219/13 və 26994/14 №li ərizələr), məhkəmə və məhkəməyə qədər olan icraatda (33164/13 №li ərizəçi) vəkil hüquqlarından birmənalı imtina etdiyini nəzərə alaraq dövlətin ərizəçiləri dövlət hesabına maliyyələşdirilən hüquqi yardımla təmin etməkdən imtina etməsi barədə qərar çıxartmağı lazımsız hesab edir. Ərizəçilərin məhkəmə dinləmələrinin ictimaiyyət üçün açıq olmaması ilə bağlı arqumentlərini araşdırmağa ehtiyac yoxdur.
IV. KONVENSİYANIN 5-Cİ MADDƏSİNİN POZUNTUSU İDDİASI
61. Ərizəçilərin əksəriyyəti (Ərizə № 20589/13, 21219/13, 33164/13, 33593/13, 52270/13, 26424/14 və 26994/14) saxlanılmaları və həbs edilmələrinin, bəzi işlərdə inzibati qaydada həbs edilmələrinin Konvensiyanın 5-ci maddəsini pozmasından şikayət ediblər. Onlar saxlanılmalarının səbəbləri barədə dərhal məlumatlandırlımamışdılar və saxlanılmaları və hıbs edilmələri daxili qanunvericiliyin tələblərinə uyğun olmamışdı. Konvensiyanın 5-ci maddəsinin uyğun müddəaları aşağıdakı kimidir:
“1. Hər kəsin azadlıq və şəxsi toxunulmazlıq hüququ vardır. Heç kəs aşağıdakı hallardan və qanunla müəyyən olunmuş qaydadan başqa azadlıqdan məhrum edilə bilməz:
…
(c) hüquq pozuntusunun törədilməsində əsaslı şübhə ilə bağlı şəxsin səlahiyyətli məhkəmə orqanı qarşısına gətirilməsi məqsədi ilə və ya onun tərəfindən törədilən hüquq pozuntusunun, yaxud pozuntunu törətdikdən sonra gizlənməsinin qarşısını almaq üçün kifayət qədər zəruri əsaslar olduğunun hesab edildiyi hallarda şəxsin qanuni tutulması və ya həbsə alınması;
…
2. Tutulmuş hər bir kəsə ona aydın olan dildə onun tutulmasının səbəbləri və ona qarşı irəli sürülən istənilən ittiham barədə dərhal məlumat verilir.
3. Bu maddənin 1-ci bəndinin «c» yarımbəndinə müvafiq olaraq tutulmuş və ya həbsə alınmış hər kəs dərhal hakimin və ya qanunla məhkəmə hakimiyyətini həyata keçirmək səlahiyyəti verilmiş digər vəzifəli şəxsin qarşısına gətirilir və ağlabatan müddət ərzində məhkəmə araşdırması və ya məhkəməyə qədər azad edilmək hüququna malikdir. Azad edilmək məhkəməyə gəlmə təminatlarının təqdim edilməsi ilə şərtləndirilə bilər.”
62. Hökumət bildirdi ki, ərizəçilər barələrində inzibati xəta haqqında protokol tərtib edilməsi üçün polis məntəqələrinə aparılıblar. İnzibati xəta haqqında protokollar tərtib edildikədn sonra, onların bəziləri məhkəməyə qədər sərbəst buraxıldı, digərləri həbsdə saxlanılıb və daha sonra məhkəmə qarşısına çıxarılıblar. Ərizəçilərin saxlanılmaları və həbsdə saxlanmaları İXM-nin 399.3-cü maddəsinə uyğun idi. Həmin maddəyə əsasən, inzibati həbs cəzası ilə cəzalandırılan inzibati xətaya görə mühakimə olunan şəxs iyirmi dörd saata qədər həbsdə tutula bilər. 21219/13, 26424/14 və 26994/14 nömrəli ərizəçilərin inzibati qaydada tutulması, onların İXM-nin 298-ci maddəsinə əsasən inzibati xətada təqsirli bilinmələrini nəzərdə tutan məhkəmə qərarları nəticəsində baş vermişdir.
63. Hökumət, həmçinin bildirdi ki, ərizəçilər həbs olunmalarının səbəbləri və İXM-nin müvafiq müddəalarına uyğun olaraq hüquqları barədə məlumatlandırılıblar. Lakin ərizəçilərdən bəziləri inzibati xəta haqqında protokolları imzalamaqdan imtina ediblər və bununla bağlı müvafiq qeydlər həmin sənədləri edilib.
64. Məhkəmə qeyd edir ki, ərizə Konvensiyanın 35-ci maddəsinin 3-cü (a) bəndinə əsasən açıq-aşkar əsassız deyil. Ərizə hər hansı başqa başqa əsaslarla da qəbuledilməz sayıla bilməz və buna görə də şikayət qəbuledilən elan olunmalıdır.
65. Bununla yanaşı, Məhkəmə Konvensiyanın 6 və 11-ci maddələrinə dair gəldiyi nəticələri nəzərə alaraq, hesab edir ki, 5-ci maddənin pozuntusunun baş verib-vermədiyini incələmək gərəkli deyil.
V. KONVENSİYANIN 41-Cİ MADDƏSİNİN TƏTBİQİ
66. Konvensiyanın 41-ci maddəsinə əsasən:
“Əgər Məhkəmə Konvensiyanın və ona dair Protokolların müddəalarının pozulduğunu, lakin Razılığa gələn Yüksək Tərəfin daxili hüququnun yalnız bu pozuntunun nəticələrinin qismən aradan qaldırılmasına imkan verdiyini müəyyən edirsə, Məhkəmə zəruri halda, zərərçəkən tərəfə əvəzin ədalətli ödənilməsini təyin edir.”
A. Ziyan
67. Mənəvi zərərə görə 20589/13, 33164/13 və 33593/13 nömrəli ərizəçilərin hər biri 13,000 avro (EUR); 52270/13 və 65308/13 nömrəli ərizəçilərin hər biri 20,000 avro (EUR); 21219/13 nömrəli ərizəçi 21,000 avro (EUR); 26424/14 nömrəli əriəçi 24,500 avro (EUR); və 26994/14 nömrəli ərizəçi 25,000 avro (EUR) ədalətli əvəz tələb edib.
68. 20589/13, 33164/13 və 33593/13 nömrəli ərizəçilər həm də maddi ziyana görə ədaləli əvəz tələb ediblər. Onların hər biri 500 avro (EUR) tələb etdilər. Ərizəçilər iddialarını dəstəkləmək üçün yerli məhkəmələr tərəfindən verilən cərimə cəzasını ödədiklərini bildiriblər (əlavədəki cədvələ bax).
69. Hökumət 26424/14 və 26994/14 nömrəli ərizəçilərin ədalətli əvəz tələbləri ilə bağlı heç bir görüş bildirməyib.
70. Hökumət digər ərizəçilərin ədalətli əvəz tələblərinin əsassız və məntiqsiz olduğunu iddia edib. Eyni zamanda qeyd edib ki, bütün başqa durumlarda 20589/13, 33164/13, 33593/13, 52270/13 və 65308/13 nömrəli ərizəçilər üçün 3,000 avro, 21219/13 nömrəli ərizəçi üçün isə 4,000 avro məbləğində təzminat kifayət qədər ədalətli əvəzi təmin edə bilər.
71. Hökumət ayrıca, maddi ziyanla bağlı ədalətli əvəzin ödənilməsinə etiraz etmədiyini ifadə edib. Ancaq Azərbaycan manatının məzənnəsi də diqqətə alındığında 20589/13 nömrəli ərizəçiyə 445 avro, 33164/13 və 33593/13 nömrəli ərizəçilərin hər birinə 424 avro ödənilməsinin gərəkli olduğunu bildirib.
72. Məhkəmə ərizəçinin yalnız pozuntunun təsbit olunması ilə kompensasiya edilə bilməyəcək mənəvi zərərə məruz qalması və buna görə də ərizəçiyə təzminat ödənilməli olması qənaətindədir. Məhkəmə Konvensiyanın 41-ci maddəsinin tələb etdiyi kimi ədalətli əsaslarla qiymətləndirmə apararaq, mənəvi ziyana görə 20589/13, 21219/13, 33164/13, 33593/13, 52270/13, 26424/14 və 26994/14 nömrəli ərizəçilərin hər birinə 6,000 avro, 65308/13 nömrəli ərizəçiyə 4,000 avro məbləği dəyərində və bu məbləğ üçün tutulacaq vergi məbləği dəyəri də üzərinə gəlinməklə, kompensasiya təyin etdi.
73. Bundan əlavə, Məhkəmə qəbul edir ki, 20589/13, 33164/13 və 33593/13 nömrəli ərizəçilər 11-ci maddənin yuxarıda ifadə edilmiş pozunntusu nəticəsində maddi ziyana məruz qalıblar. Məhkəmə hesab edir ki, ərizəçilər cərimə kimi ödədikləri məbləğləri geri almaq hüququna malikdirlər və buna görə onların hər birinə maddi ziyan əvəzi 480 avro dəyərində və bu məbləğ üçün tutulacaq vergi məbləği dəyəri də üzərinə gəlinməklə, ədalətli əvəz təyin etdi.
B. Xərclər və məsrəflər
74. Yerli məhkəmələr və Məhkəmə qarşısındakı hüquq məsrəfləri üçün 20589/13, 33164/13 və 33593/13 nömrəli ərizəşilərin hər biri 2,500 avro; 21219/13 nömrəli ərizəçi 3,300 avro; və 52270/13, 65308/13, 26424/14 və 26994/14 nömrəli ərizəçilərin hər biri 2,000 avro tələb edib. Onlar tələblərini dəstəkləyən hüquqi xidmət və tərcümə xidməti haqqında müqavilələri təqdim etdilər.
75. Hökumət 26424/14 və 26994/14 nömrəli ərizəçilərin xərc və məsrəflərlə bağlı tələblərinə yönəlik heç bir görüş təqdim etməyib.
76. Digər ərizəçilərlə bağlı Hökumət tələb edilən məbləğin həddindən artıq olduğunu və məbləğin ölçü baxımından uyğun olmadığını bildirdi.
77. Xüsusilə, qeyd etdi ki, 20589/13, 33164/13 və 33593/13 nömrəli ərizələrdə yuxarıda göstərilən hüquq və tərcümə xidmətləri ilə bağlı müqavilələrin ərizəçilərlə cənab R.Mustafazadə arasında imzalanıb. Həmin müqavilələrdə daxili məhkəmələr qarşısında çəkilən hüquqi məsrəflərin cənab Mustafazadəyə ödənilməsi barədə müddəa yer alır. Lakin ərizəçilər əslində yerli məhkəmələr qarşısında cənab Mustafazadə tərəfindən təmsil olunmayıblar. Hökumət həmçinin, diqqəti hüquq və tərcümə xidmətləri üçün bağlanmış müqavilələrə əsasən, ərizəçilərin Məhkəmə tərəfindən kompensasiya ediləcək zərərin 20 faizini vəkillərə ödəməli olması ilə bağlı müddəaya çəkib. 21219/13 nömrəli ərizə ilə bağlı da oxşar təqdimatlar edildi.
78. Məhkəmənin uyğun president hüququna görə, ərizəçinin çəkdiyi xərc və məsrəflərin geri ödənilməsi üçün həmin xərc və məsrəflərin həqiqətən və zəruri olduğu üçün çəkilmiş olması, məbləğin ağlabatan olması lazımdır
79. Məhkəmə bunu not edir ki, 20589/13, 21219/13, 33164/13, 33593/13, 26424/14 və 26994/14 nömrəli ərizəçilər məhkəmə qarşısında eyni vəkillər cənab Ə.Mustafayev və / ya Mustafazadə tərəfindən təmsil olunublar və altı işdə ərizələr biri-birinin bənzəri idi. Məhkəmə ayrıca, çəkilən xərc və məsrəflərin dəyərləndirilməsi zamanı ərizəçilərin müəyyən edilən təzminatın 20 faizini vəkillərə ödəməsi barədə müddəanın əlaqəsiz olduğuna diqqəti çəkir.
80. Məhkəmə bu xüsusatları nəzərə alaraq, 20589/13, 21219/13, 33164/13, 33593/13, 26424/14 və 26994/14 nömrəli ərizələrdə cənab Mustafayev və ya cənab Mustafazadə tərəfindən həyata keçirilən hüquqi xidmətə görə ərizəçilərə daha əvvəl Avropa Şurası tərəfindən 600 avro məbləğində edilmiş hüquq yardımı çıxılmaqla, ümumilikdə 6.000 avro ödənilməsinə qərar verdi. Məhkəmə 52270/13 və 65308/13 nömrəli ərizəçilərin hər biri üçün 2.000 avro təzminat müəyyən edir.
C. Gecikmə faizi
81. Məhkəmə, icranın gecikdirilməsinə görə faizin Avropa Mərkəzi Bankındakı kredit faizinin yuxarı həddinə əsaslanmasını və onun üzərinə daha üç faizin əlavə edilməsini məqsədəuyğun hesab edir.
BU ƏSASLARA GÖRƏ, MƏHKƏMƏ YEKDİLLİKLƏ,
1. Qərar verir ki, ərizələr birləşdirilsin;
2. Bəyan edir ki, ərizələr qəbuledilən hesab edilsin;
3. Qərar verir ki, toplantıların dağıdılması, ərizəçilərin saxlanılması və məhkum edilməsi ilə 11-ci maddənin pozuntusuna yol verilib;
4. Qərar verir ki, №20589/13, №21219/13, №33164/13, №33593/13, №52270/13, №26424/14 və №26994/14 nömrəli işlərdə ərizəçilərə münasibətdə Konvensiyanın 6-cı maddəsinin 1-ci və 3-cü bəndlərinin pozuntusuna yol verilib;
5. Qərar verir ki, №20589/13, №21219/13, №33164/13, №33593/13, №52270/13, №26424/14 və №26994/14 nömrəli işlərdə ərizəçilərin Konvensiyanın 5-ci maddəsi üzrə şikayətlərinin incələnməsinə gərək yoxdur;
6. Qərar verir ki,
(a) cavabdeh Dövlət üç ay ərzində ərizəçilərə aşağıda göstərilən məbləğdə vəsaiti, ödəmə edilərkən mövcud olan məzənnəyə uyğun olaraq Azərbaycan manatı ilə, ərizəçiyə ödənilməsini həyata keçirməlidir:
(i) №20589/13, №21219/13, №33164/13, №33593/13, №52270/13, №26424/14 vı №26994/14 nömrəli işlər üzrə ərizəçilərin hər birinə tutulacaq vergi məbləği əlavə olunmaqla, mənəvi ziyana görə 6,000 (altı min) avro;
(ii) №65308/13 nömrəli iş üzrə ərizəçiyə tutulacaq vergi məbləği əlavə olunmaqla, mənəvi ziyana görə 4,000 (dörd min) avro;
(iii) №20589/13, №33164/13 və №33593/13 nömrəli işlər üzrə ərizəçilərin hər birinə tutulacaq vergi məbləği də əlavə olunmaqla maddi ziyana görə 480 (dörd yüz səksən) avro;
(iv) №20589/13, №21219/13, №33164/13, №33593/13, №26424/14 və №26994/14 nömrəli işlər üzrə ərizəçilərə tutulacaq vergi məbləğləri də də əlavə olunmaqla xərc və məsrəflərə görə birlikdə, birbaşa ərizəçilərin bank hesablarına ödənilməklə 5,400 (beş min dörd yüz) avro;
(v) №52270/13 və №65308/13 nömrəli işlər üzrə ərizəçilərin hər birinə tutulacaq vergi məbləğləri də də əlavə olunmaqla xərc və məsrəflərə görə 2,000 (iki min) avro;
(b) Yuxarıda qeyd edilən üç aylıq müddətin keçməsindən sonra ödəmənin həyata keçirilməsinə qədər gecikdirilən müddət üçün yuxarıdakı məbləğə Avropa Mərkəzi Bankının faiz dərəcəsinə uyğun olaraq faizlər ödənilməli və buna üç faiz də əlavə edilməlidir;
7. Ərizəçinin ədalətli kompensasiya tələbinin digər hissələrini rədd edir.
Qərar ingilis dilində tərtib olunub və Məhkəm Reqlamentinin 77-ci Qaydasının 2 və 3-cü bəndlərinə uyğun olaraq 6 aprel 2017-ci il tarixdə yazılı şəkildə açıqlanıb.
Anne-Marie Dougin, İclasın Katibi
Faris Vehabović, Sədr
ƏLAVƏ
No. |
Ərizə nömrə si |
Daxil olub | Ərizəçinin adı
Doğum tarixi Yaşadığı yer |
Təmsil
edənlər |
Qeydlər |
| 1. |
20589/13 |
25/02/2013 | Səxavət MEHTIYEV
1986 Sumgayıt |
Ruslan MUSTAFAZADƏ | 12 yanvar 2013-cü il tarixli nümayişdə iştirak görə 500 AZN cərimə |
| 2. | 21219/13 | 04/03/2013 | Tuncay QULIYEV
1989 Bakı |
Ruslan MUSTAFAZADƏ Əsabəli MUSTAFAYEV | 26 yanvar 2013-cü il tarixli nümayişdə iştiraka görə 13 gün inzibati həbs |
| 3. | 33164/13 | 07/05/2013 | Azər SADIXOV
1980 Astara |
Ruslan MUSTAFAZADƏ
Əsabəli MUSTAFAYEV |
10 mart 2013-cü il tarixli nümayişdə iştiraka görə 500 AZN cərimə |
| 4. | 33593/13 | 07/05/2013 | Osman ƏHMADOV
1991 Bakı |
Ruslan MUSTAFAZADƏ Əsabəli MUSTAFAYEV | 10 mart 2013-cü il tarixli nümayişdə iştiraka görə 500 AZN cərimə |
| 5. | 52270/13 | 24/07/2013 | Xədicə ISMAYILOVA
1976 Bakı |
Fariz NAMAZLI | 26 yanvar 2013-cü il tarixli nümayişdə iştiraka görə
400 AZN cərimə |
| 6. | 65308/13 | 28/09/2013 | Cavid QARAYEV
1991 Bakı |
Xalid BAĞIROV | 10 mart 2013-cü il tarixli nümayişdə iştiraka görə 500 AZN cərimə |
| 7. | 26424/14 | 18/03/2014 | Cavid HACIBƏYLI
1985 Ağcabədi
|
Ruslan MUSTAFAZADƏ
Əsabəli MUSTAFAYEV |
29 dekabr 2013-cü il tarixli nümayişdə iştiraka görə 16 gün inzibati həbs |
| 8. | 26994/14 | 18/03/2014 | Tural SADIQLI
1984 Bakı |
Ruslan MUSTAFAZADƏ Əsabəli MUSTAFAYEV |
29 dekabr 2013-cü il tarixli nümayişdə iştiraka görə 17 gün inzibati həbs |