YENİ © tərcümə – aihmaz.org – Seçkilərin Monitorinqi Mərkəzi və Başqaları Azərbaycana qarşı
BEŞİNCİ BÖLMƏ
SEÇKİLƏRİN MONİTORİNQİ MƏRKƏZİ və BAŞQALARI AZƏRBAYCANA QARŞI
(Ərizə № 64733/09)
QƏRAR
STRASBURQ
2 dekabr 2021
Bu qərar Konvensiyanın 44-cü maddəsinin 2-ci bəndində göstərilən hallarda qəti qüvvəyə minir. Qərara redaktə xarakterli dəyişikliklər edilə bilər.
Seçkilərin Monitorinqi Mərkəzi və Başqaları Azərbaycana qarşı işi üzrə,
Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinin (Beşinci Bölmə) Palatası aşağıdakılardan ibarət tərkibdə toplaşaraq:
Síofra O’Leary, Prezident,
Stéphanie Mourou-Vikström,
Lətif Hüseynov,
Jovan Ilievski,
Lado Chanturia,
Ivana Jelić,
Mattias Guyomar, hakimlər,
və Victor Soloveytchik, İclasın katibi,
İnsan Hüquqlarının və Əsas Azadlıqların Müdafiəsi haqqında Konvensiyanın (Konvensiya) 34-cü maddəsinə uyğun olaraq Seçkilərin Monitorinqi Mərkəzi (ərizəçi birlik) və iki Azərbaycan vətəndaşı Anar Asəf oğlu Məmmədli (ikinci ərizəçi) və Bəşir Süleyman oğlu Süleymanlı (üçüncü ərizəçi) tərəfindən 20 noyabr 2009-cu il tarixdə Azərbaycan Respublikasına qarşı Məhkəməyə təqdim olunmuş ərizəni (№64733/09);
Konvensiyanın 11-ci və 34-cü maddələrinə əsasən verilmiş şikayətlər haqqında Azərbaycan Hökumətinin məlumatlandırılması və ərizənin qalan hissəsinin qəbuledilməz elan edilməsi haqqında qərarı;
tərəflərin təqdimatlarını;
nəzərə alıb, 2 noyabr 2021-ci il tarixində onu müzakirə edərək;
həmin tarixdə aşağıdakı qərarı qəbul etdi:
GIRIŞ
1. Ərizəçilər Seçkilərin Monitorinqi Mərkəzinin qeydiyyatının gecikdirilməsinin və daha sonra onun qeydiyyatının ləğv edilməsinin, Konvensiyanın 11-ci maddəsi ilə təminat altına alınan birləşmək azadlığı hüququnu pozmasından və həmin işin materiallarının vəkillərinin ofisindən götürülməsinin Konvensiyanın 34-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş fərdi şikayət hüququnu pozmasından şikayət ediblər.
FAKTLAR
2. Ərizəçi birlik, Seçkilərin Monitorinqi Mərkəzi (“SMM”) Bakıda yerləşən qeyri-hökumət təşkilatıdır. İkinci və üçüncü ərizəçilər – SMM-nin həmtəsisçiləri – müvafiq olaraq 1978 və 1980-cı il doğumludular və Bakı şəhərində yaşayırlar. Ərizəçiləri AİHM önündə Azərbaycanda yaşayan hüquqşunas cənab İ.Əliyev təmsil edib.
3. Hökumət Məhkəmə qarşısında onun nümayəndəsi cənab Ç. Əsgərov tərəfindən təmsil olunub.
4. Tərəflərin təqdimatlarına uyğun olaraq işin halları, aşağıdakı kimi ümumiləşdirilə bilər:
I. BİRLİYİN QEYDİYYATI
5. SMM 2006-cı ilin fevral ayında ictimai birlik formasında təsis edilib. Birlik seçkilərin monitorinqi sahəsi üzrə ixtisaslaşıb.
6. SMM-in qurucu təsisçiləri ikinci ərizəçi və xanım S.H. idi. SMM-nin qeydiyyatı üçün beşinci dəfə müraciət etməzdən əvvəl, 2007-ci ilin iyul ayında xanım S.H. həmtəsisçilərdən biri kimi geri çəkilib və üçüncü ərizəçi ikinci ərizəçi ilə birlikdə təşkilatın yeni həmtəsisçisi olub.
7. SMM-nin həmtəsisçiləri 2006-cı ilin martından 2007-ci ilin avqustuna qədər hər dəfə zəruri qeydiyyat sənədlərini əlavə etməklə SMM-nin hüquqi şəxs kimi qeydiyyata alınması üçün Ədliyyə Nazirliyinə beş dəfə müraciət ediblər.
8. Ədliyyə Nazirliyi hər bir müraciətdən sonra bu qurumu təqdim edilmiş (və ya yenidən təqdim edilmiş) qeydiyyat sənədlərinin yoxlanılması müddətini uzadıb, sonra sənədləri həmin sənədlərdə aşkarladığını iddia etdiyi müəyyən çatışmazlıqları göstərən məktubla birgə həmtəsisçilərə geri qaytarıb. Ədliyyə Nazirliyinin hər cavabından sonra həmtəsisçilər qeydiyyat sənədlərinə müvafiq düzəlişləri ediblər və qeydiyyatla bağlı müraciətlə birlikdə sənədləri yenidən təqdim ediblər.
9. Ədliyyə Nazirliyi təsisçilərin müraciətlərinə imtina cavabı verərkən, birliyin dövlət qeydiyyatına alınmamasına əsasən, aşağıdakı iddia edilən nöqsanları səbəb kimi göstəriblər:
(i) Qeydiyyat üçün ilk müraciətə cavab olaraq 1 iyun 2006-cı il tarixli məktubda: SMM-nin yaradılması və onun nizamnaməsinin təsdiq edilməsi haqqında qərar həmtəsisçilər tərəfindən lazımi qaydada imzalanmayıb; üstəlik, bəzi istisnalardan başqa, birliyin idarə heyətinin səlahiyyətlərinə aid olan məsələlərlə bağlı qərarların qəbulu ilə bağlı tələb olunan qaydalar nizamnamədə müəyyən edilməyib;
(ii) Qeydiyyat üçün ikinci müraciətə cavab olaraq 15 sentyabr 2006-cı il tarixli məktubda: SMM-nin yaradılması və onun nizamnaməsinin təsdiq edilməsi haqqında qərar həmtəsisçilər tərəfindən lazımi qaydada imzalanmayıb; və SMM-nin nəzarət və təftiş komissiyasının iclaslarının keçirilməsi qaydaları nizamnamədə müəyyən edilməyib;
(iii) Qeydiyyat üçün üçüncü müraciətə cavab olaraq 8 dekabr 2006-cı il tarixli məktubda: Birliyin qeydiyyata alınması ilə bağlı müraciətə qeydiyyat orqanına təqdim edilən bütün faktların və ona təqdim edilmiş bütün sənədlərin düzgünlüyünü təsdiq edən bildiriş də daxil edilməlidir; SMM-in nizamnaməsinin 6.7-ci maddəsinə həmin maddənin “Mühasibat uçotu haqqında” Qanunun 11-ci maddəsinə uyğunlaşdırılması üçün dəyişiklik edilməlidir; nizamnamənin üz qabığında qeydiyyat şöbəsinin adı göstərilməlidir;
(iv) Qeydiyyat üçün dördüncü müraciətə cavab olaraq 26 iyun 2007-ci il tarixli məktubda: Nizamnamədə göstərildiyi kimi, birliyin adı ilə onun məqsədi arasında müəyyən uyğunsuzluq var idi; qeydiyyat haqqının ödənilməsini təsdiq edən sənəddə birliyin adı fərqli yazılmışdır; nizamnamənin üz qabığına onunla bağlı tələbləri əks etdirən xüsusi formaya uyğun olaraq düzəlişlər edilməlidir; nizamnamənin 6.7-ci maddəsinin ikinci cümləsinə “Mühasibat uçotu haqqında” Qanunun 11-ci maddəsinə uyğun olaraq dəyişiklik edilməlidir;
(v) Qeydiyyat üçün beşinci müraciətə cavab olaraq 7 noyabr 2007-ci il tarixli məktubda: Nizamnamədə Birliyin idarə heyətinin iclasları üçün kvorum müəyyən edilməyib; birliyin icra orqanlarının yaradılması və səlahiyyət müddətləri başa çatmadan onların səlahiyyətlərinə xitam verilməsi ümumi yığıncağın səlahiyyətinə aid olan məsələ idi və buna görə də nizamnamənin mətnində aydın şəkildə həmin tələbləri nəzərdə tutan dəyişikliklərin edilməsinə ehtiyac var idi; nizamnamənin üz qabığında qeydiyyat şöbəsinin adı müəyyən edilmiş xüsusi blankda göstərilən qaydada əks olunmalıdır; və nizamnamənin 6.7-ci maddəsinin məzmunu aydınlaşdırılmalıdır.
10. Nazirlik yuxarıda qeyd olunan 7 noyabr 2007-ci il tarixli məktubunda qeyd edib ki, həmtəsisçilərin 1 avqust 2007-ci il tarixli iclasının gündəliyinə daxil edilmiş məsələlərlə, onların müzakirə etdikləri məsələlər arasında fərqliliklər olub, faktiki olaraq qərarlar qəbul edilib və buna görə də müvafiq dəqiqləşdirmələrin aparılması tövsiyə olunur. Sözügedən iclasın gündəliyindən görünən budur ki, qurucu həmtəsisçilər, təsisçilərin siyahısının genişləndirilməsi məsələsi ilə bağlı qərar verməyi planlaşdırıblar, ancaq bununla bağlı hər hansı bir qərar verilməyib (iş materiallarında iclasın gündəliyinin surəti yoxdur).
11. Ədliyyə Nazirliyinin yuxarıda qeyd olunan bütün məktublarında “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri haqqında” Qanunun 11.3.1-ci maddəsinə əsasən, ya “sənədlər geri qaytarılır” (being returned) və ya “sənədlər icra olunmadan geri qaytarılır” (being returned unececute) qeydi göstərilib.
12. Həmtəsisçilər 2007-ci ilin dekabr ayında SMM-nin dövlət qeydiyyatına alınması üçün sonuncu dəfə müraciət ediblər. Həmin müsbət müraciət qəbul edilib, birlik 1 fevral 2008-ci il tarixdə dövlət qeydiyyatına alınıb və ona dövlət qeydiyyatına alınması haqqında şəhadətnamə verilib.
13. Ədliyyə Nazirliyinə təqdim edilmiş sonuncu və ondan əvvəl verilmiş (beşinci) müraciətlərin surətləri iş materiallarında mövcud olmasa da, ərizəçilərin təqdimatlarından və iş materiallarında olan digər materiallardan görünür ki, həmin müraciətlər ikinci və qurucu təsisçi olan xanım S.H.-ni əvəz edən üçüncü ərizəçi tərəfindən imzalanıb, müraciətlər ikinci və üçüncü ərizəçinin notarius tərəfindən təsdiqlənmiş müvafiq şəxsi məlumatlarını əhatə edib. Həmin iki müraciətdə S.H.-nin adı həmtəsisçi kimi göstərilməyib.
II. BİRLİYİN QEYDİYYATININ LƏĞV EDİLMƏSİ
14. Ədliyyə Nazirliyi 2008-ci ilin aprelində – birliyin dövlət qeydiyyatına alınmasından təxminən iki ay sonra Xətai Rayon Məhkəməsində SMM-ə qarşı iddia qaldırıb, Mülki Məcəllənin 59.2.2 və 59.2.3-cü maddələrinə əsasən, SMM-in dövlət qeydiyyatının ləğv edilməsini tələb edib.
15. SMM-in dövlət qeydiyyatına alınmasından əvvəl xanım S.H.-nin həmtəsisçilər siyahısından çəkildiyini qeyd edən Ədliyyə Nazirliyi iddia edib ki, 7 noyabr 2007-ci il tarixli yuxarıda qeyd olunan məktubunda o, həmtəsisçilərin siyahısı ilə bağlı aydınlığın olmaması, anlaşılmazlığın mövcudluğu barədə ərizəçilərə xəbərdarlıq edib, ancaq ərizəçilər bu çatışmazlığı aradan qaldıra bilməyiblər. Nazirlik həmçinin məhkəməyə bildirib ki, SMM dövlət qeydiyyatına alındıqdan sonra rəsmi qeydiyyatdan keçmiş hüquqi ünvanının dəyişdirilməsi və səkkiz yerli nümayəndəliyinin yaradılması barədə ona məlumat təqdim etməyib. Nazirlik iddia edib ki, ərizəçilər bununla “Dövlət qeydiyyatı haqqında” qanunun 4.2, 5.1, 5.2, 12.8.3, 14.1.6 və 14.1.8-ci maddələrini, “Qeyri-hökumət təşkilatları haqqında” qanunun 3.2 və 3.3-cü maddələrini və Mülki Məcəllənin 51-ci maddəsinin pozuntusuna yol veriblər.
16. Ədliyyə Nazirliyinin qaldırdığı iddiaya cavab olaraq SMM, Xətai Rayon Məhkəməsinə Nazirliyin iddialarının yanlış olduğunu və ya qanuni əsası olmadığını və ya hər ikisini əsas gətirərək etiraz təqdim edib. Həmtəsisçilərin siyahısındakı dəyişiklik barədə Nazirliyi məlumatlandırdığını bildirən SMM iddia edib ki, əgər həmtəsisçilər 7 noyabr 2007-ci il tarixli məktubda göstərilmiş bütün iddia edilən nöqsanları aradan qaldırmasaydılar, SMM-in dövlət qeydiyyatına alınması da mümkün olmazdı. Bunlardan əlavə, SMM-in ofisinin fərqli ünvanda olması, onun hüquqi ünvanına təsir göstərməyib – çünki sonuncu ünvan eyni olaraq qalıb. Nəhayət, SMM həmin vaxt öz nümayəndəliklərini yaratmaq prosesində idi və nümayəndəliklər yaradılan kimi nazirliyə bu barədə zəruri bilgilər təqdim ediləcəkdi. Ərizəçi birlik onu da mübahisələndirmişdi ki, pozulduğu iddia edilən daxili qanunvericiliyin tələbləri aydın deyil və ləğvetmə ilə bağlı prosessual müddəalar (Mülki Məcəllənin 59.2.2 və 59.2.3-cü maddələri) yerli hakimiyyət orqanlarına hüquqi şəxsləri ləğv etmək üçün qeyri-məhdud imkanlar yaradır. Bununla əlaqədar olaraq, ərizəçi iddia etdi ki, istənilən halda, iddia edilən pozuntularla bağlı Ədliyyə Nazirliyinin arqumentləri əsaslı və aydın qanuni əsaslara malik olsa belə, iddia edilən pozuntular kiçik və texniki xarakter daşıyır və buna görə də daxili qanunvericiliyə və Konvensiyaya əsasən SMM-nin ləğvinə haqq qazandıra biləcək əsas ola bilməz.
17. SMM birinci instansiya məhkəməsindən xanım S.H.-nin və yerli nümayəndəliklərin üzvlərinin şahid qismində çağırılıb, izahatlarının alınmasını xahiş edib. Ancaq həmin vəsatətlər təmin olunmayıb.
18. SMM həmçinin Ədliyyə Nazirliyinə qarşı iddia qaldırıb və ona dəymiş ziyanın ödənilməsini tələb etmişdi. Ərizəçi birlik iddia etmişdi ki, Ədliyyə Nazirliyi Dövlət Qeydiyyatı haqqında Qanunun müvafiq müddəalarını (Qanunun 8.2, 8.3 və 8.4-cü maddələri) pozub və nəticədə qeydiyyat qeyri-qanuni olaraq gecikdirilib.
19. Xətai Rayon Məhkəməsi 14 may 2008-ci il tarixdə Ədliyyə Nazirliyinin iddiasını təmin edib, Mülki Məcəllənin 59.2.2 və 59.2.3-cü maddələrinə söykənərək, aşağıda göstərilən əsaslara görə, SMM-in ləğvini nəzərdə tutan qərar qəbul edib:
(a) SMM “Dövlət qeydiyyatı haqqında” Qanunun 5.1, 5.2 və 14.1.6-cı maddələrini və Mülki Məcəllənin 45-ci maddəsini pozaraq, dövlət qeydiyyatına alınmazdan əvvəl xanım Ş.H.-nin həmtəsisçilərin siyahısından çıxıb-çıxmadığını Ədliyyə Nazirliyinə bildirməyib. Bundan əlavə, ikinci və üçüncü ərizəçilər birliyin yaradılması haqqında sənədi (notarius tərəfindən təsdiqlənmiş) imzalayıb, təqdim edə bilməyiblər. Nazirlik yuxarıda qeyd olunan 7 noyabr 2007-ci il tarixli məktubla ərizəçiləri həmtəsisçilərin siyahısındakı anlaşılmazlıqla bağlı xəbərdar edib, ancaq ərizəçilər bu çatışmazlığı aradan qaldıra bilmıyiblər;
(b) SMM QHT-lər haqqında Qanunun 3.2 və 3.3-cü maddələrini və Mülki Məcəllənin 51-ci maddəsini pozaraq, birliyin hüquqi ünvanının dəyişdirilməsi barədə Nazirliyə məlumat verməyib. Birliyin saytına görə, SMM-in baş ofisi, qeydiyyata alınan hüquqi ünvandan (yəni, Bakı şəhəri, Zığ yolu küçəsindəki ünvan) fərqli ünvanda (yəni Bakı şəhəri, Vaqif prospektində yerləşən ünvan) yerləşir; və
(c) SMM Dövlət Qeydiyyatı haqqında Qanunun 4.2, 12.8.3 və 14.1.8-ci maddələrini pozaraq, yerli nümayəndəliklərinin yaradılması barədə gərəkli məlumatları Nazirliyə təqdim etməyib. Birliyin saytında yer alan bilgilərə görə, səkkiz belə nümayəndəlik yaradılıb.
20. Məhkəmə SMM tərəfindən irəli sürülmüş arqumentləri açıq şəkildə incələməyib. Həmçinin, nazirlik tərəfindən onun məktublarında göstərilən səbəblərin qanuni olduğunu və qeydiyyat sənədlərinin həmin sənədlərdəki çatışmazlıqlar səbəbindən həmtəsisçilərə geri qaytarıldığını və birliyin dövlət qeydiyyatı ilə bağlı hər hansı bir əsassız gecikdirmənin olmadığını müəyyən edərək, SMM-in tələbini əsassız sayaraq, rədd edib.
21. Ərizəçi birlik daha öncə irəli sürdüyü dəlilləri təkrarlayaraq, birinci instansiya məhkəməsinin qərarından apellyasiya şikayəti verib.
22. Belə görünür ki, xanım S.H. apellyasiya məhkəməsinə həmtəsisçilərin siyahısından çıxmasını və bunu öz istəyi ilə etdiyini ifadə edən yazılı ərizə təqdim edib. Lakin apellyasiya məhkəməsi işə baxarkən həmin ərizəni nəzərə almayıb.
23. Bakı Apellyasiya Məhkəməsi 25 noyabr 2008-ci il tarixdə şikayəti əsassız sayaraq, təmin etməyib. Apellyasiya məhkəməsi birinci instansiya məhkəməsinin əsaslandırmasını təkrarlayıb.
24. Ərizəçi birliyin kassasiya şikayətinə 22 may 2009-cu il tarixdə də Ali Məhkəmədə baxılıb, Ali Məhkəmə aşağı instansiya məhkəmələrinin əsaslandırmalarını təkrarlayıb, Bakı Apellyasiya Məhkəməsinin 25 noyabr 2008-ci il tarixli qərarını qüvvədə saxlayıb.
25. SMM ləğv edildikdən sonra – 1 dekabr 2008-ci il tarixdə ikinci ərizəçi və onun bəzi həmkarları Seçkilərin Monitorinqi və Demokratiyanın Tədrisi Mərkəzini (Election Monitoring and Democracy Studies Centre) təsis ediblər. Onlar həmin birliyin hüquqi şəxs kimi dövlət qeydiyyatına alınması üçün Ədliyyə Nazirliyinə bir neçə dəfə uğursuz nəticələnən müraciət ediblər. Yerli hakimiyyət orqanlarının Seçkilərin Monitorinqi və Demokratiyanın Tədrisi Mərkəzini qeydiyyata almaqdan imtina etməsi ilə bağlı iş (bax, ərizə № 70981/11) Məhkəmədə baxılan başqa bir ərizənin predmetidir.
III. ƏRİCƏÇİLƏRİN NÜMAYƏNDƏSİNİN OFİSİNDƏ AXTARIŞ VƏ GÖTÜRMƏ
26. 8 avqust 2014-cü il tarixdə ərizəçiləri Məhkəmə qarşısında təmsil edən cənab İ.Əliyevə cinayət işi başlanıb. Bu cinayət işi onun Məhkəməyə təqdim etdiyi başqa bir ərizənin predmeti idi. 8 və 9 avqust 2014-cü il tarixlərində istintaq qurumları, cənab Əliyevin təmsilçisi olduğu, Məhkəmədə baxılan ərizələrlə bağlı bütün iş materialları da daxil olmaq üzrə çox sayda sənədləri, cənab Əliyevin ofisindən götürüblər. Hazırkı işə aid materiallar da həmin sənədlərlə birlikdə götürülüb. Sənədlərin götürülməsi və ümumilikdə həmin icraatla bağlı olaylar Ənnağı Hacıbəyli Azərbaycana qarşı işində daha ətraflı şəkildə açıqlanıb.
27. Götürülmüş sənədlərin bir qismi 25 oktyabr 2014-cü il tarixdə cənab Əliyevin vəkilinə geri verilib.
UYĞUN QANUNVERİCİLİYİN ÇƏRÇİVƏSİ
28. Olayların baş verdiyi vaxt qüvvədə olan 12 dekabr 2003-cü il tarixli “Dövlət qeydiyyatı və hüquqi şəxslərin dövlət reyestri haqqında” Qanunun (“Dövlət qeydiyyatı haqqında” Qanun) 4-cü maddəsinin müvafiq hissələrinin mətni aşağıdakı kimidir:
Maddə 4. Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatının və dövlət reyestrinin aparılmasının ümumi qaydaları
“4.2. Azərbaycan Respublikasında dövlət qeydiyyatına alınmış hüquqi şəxslərin nümayəndəlik və ya filialları və digər qurumları dövlət reyestrinə daxil edilməlidir.”
29. Olayların baş verdiyi vaxt qüvvədə olan “Dövlət qeydiyyatı haqqında” Qanunun 5-ci maddəsinin müvafiq hissələrinin mətni aşağıda göstərilir:
Maddə 5. Hüquqi şəxs statusu almaq istəyən qurumun dövlət
qeydiyyatına alınması barədə müraciət
“5.1. Hüquqi şəxs statusu almaq istəyən qurumun dövlət qeydiyyatına alınması üçün Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanına [Ədliyyə Nazirliyi] ərizə ilə müraciət edilməlidir.
5.2. Ərizə təsisçi (bir neçə təsisçi olduqda isə, bütün təsisçilər), qanuni təmsilçi (qanuni təmsilçilər) və ya onların müvafiq qaydada vəkil etdiyi şəxs tərəfindən imzalanır və notariat qaydasında təsdiqlənir.
…
5.4. Ərizəyə aşağıdakı sənədlər əlavə edilir:
5.4.1. təsis sənədləri – hüquqi şəxs statusu almaq istəyən qurumun təsisçisi (təsisçiləri) və ya onun (onların) səlahiyyətli nümayəndəsi tərəfindən təsdiq edilmiş nizamnaməsi, həmin qurumun yaradılması və nizamnaməsinin təsdiq edilməsi haqqında qərar (qərarda hüquqi şəxs statusu almaq istəyən qurumun təsisçiləri tərəfindən onun təsis edilməsi niyyəti, birləşmə, ayrılma və bölünmə zamanı yeni hüquqi şəxs yaradılarkən yenidən təşkilin şərtləri, nizamnamənin təsdiq edilməsi, təyin edildiyi halda, qanuni təmsilçi və onun səlahiyyətləri, habelə təsisçilər tərəfindən zəruri hesab edilən digər məsələlər göstərilməli və bu qərar bütün təsisçilər tərəfindən imzalanmalıdır);”
30. Olayların baş verdiyi vaxt qüvvədə olan “Dövlət qeydiyyatı haqqında” Qanunun 8-ci maddəsinin müvafiq hissələrinin mətni belədir:
Maddə 8. Hüquqi şəxs statusu almaq istəyən qeyri-kommersiya qurumunun
dövlət qeydiyyatına alınması qaydası
“8.1. Hüquqi şəxs statusu almaq istəyən qeyri-kommersiya qurumunun, habelə xarici qeyri-kommersiya hüquqi şəxsinin nümayəndəlik və ya filialının dövlət qeydiyyatı , bir qayda olaraq, 40 gündən gec olmayaraq həyata keçirilməlidir.
8.2. Dövlət qeydiyyatına alınması üçün ərizə və ona əlavə edilməli olan sənədlər Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən baxılması üçün qəbul edilir və 30 gün müddətində onların Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına, bu Qanuna və Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericilik aktlarına uyğunluğu yoxlanılır. Müstəsna hallarda yoxlama zamanı əlavə araşdırma aparılması zərurəti yarandıqda, bu müddət daha 30 günə qədər artırıla bilər.
8.3. Təqdim edilmiş sənədlərdə dövlət qeydiyyatına alınması üçün imtinaya səbəb olmayan çatışmazlıqlar aşkar edildikdə, Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı həmin sənədləri müraciət etmiş şəxsə qaytarmaqla, bu çatışmazlıqların aradan qaldırılması üçün əlavə olaraq 20 gün müddət təyin edir. İmtinaya səbəb olmayan bütün çatışmazlıqlar eyni vaxtda aşkar edilməli və aradan qaldırılması üçün müraciət edənə təqdim edilməlidir.
8.4. Təqdim edilmiş sənədlər yoxlanıldıqdan və ya həmin sənədlərdə aşkar edilmiş çatışmazlıqlar aradan qaldırıldıqdan sonra 10 gündən gec olmayaraq müraciət edənə Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən dövlət qeydiyyatı haqqında şəhadətnamə və ya dövlət qeydiyyatına alınmasından imtina (qanunvericiliyin həmin imtinaya səbəb olmuş müddəaları göstərilməklə və izah edilməklə) barədə yazılı məlumat verilir.”
31. Həmin vaxt qüvvədə olan “Dövlət qeydiyyatı haqqında” Qanunun 11-ci maddəsinin müvafiq hissələrinin mətni aşağıda göstərilir:
Maddə 11. Qanunun tətbiqi zamanı qanunçuluğun təminatı
“11.3. Hüquqi şəxs statusu almaq istəyən qurumun, habelə xarici hüquqi şəxsin nümayəndəlik və ya filialının dövlət qeydiyyatına alınmasından, Azərbaycan Respublikasında dövlət qeydiyyatına alınmış hüquqi şəxsin nümayəndəlik və ya filialının dövlət reyestrinə daxil edilməsindən, habelə təsis sənədlərində edilmiş dəyişikliklərin və reyestrdə qeydə alınmış faktların sonrakı dəyişikliyinin dövlət qeydiyyatına alınmasından yalnız aşağıdakı hallarda imtina edilə bilər:
11.3.1. Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanına təqdim olunmuş sənədlər Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına, bu Qanuna və digər qanunvericilik aktlarına zidd olduqda;
…
11.3.4. Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsis sənədlərində aşkar edilmiş çatışmazlıqlar bu Qanunun 8.3-cü maddəsində müəyyən olunmuş müddət ərzində aradan qaldırılmadıqda.”
32. Həmin vaxt qüvvədə olan “Dövlət qeydiyyatı haqqında” Qanunun 12-ci maddəsinin müvafiq hissələrinin mətni aşağıda göstərilir:
Maddə 12. Hüquqi şəxslərin dövlət reyestrinin əsas prinsipləri
“12.8. Dövlət reyestri aşağıdakılardan ibarətdir:
…
12.8.3. Azərbaycan Respublikasının ərazisində dövlət qeydiyyatına alınmış hüquqi şəxsin nümayəndəliyi və ya filialı, habelə digər qurumları barədə məlumatlar;”
33. “Dövlət qeydiyyatı haqqında” Qanunun 14-cü maddəsinin uyğun hissələrinin mətni aşağıda göstərilir:
Maddə 14. Dövlət reyestrinə daxil edilən məlumatlar
“14.1. Dövlət reyestrində aparılan yazıda reyestrə daxil edilmiş qurumlar barəsində aşağıdakı məlumatlar əks etdirilməlidir::
…
14.1.6. qurumun hər bir təsisçisinin adı, soyadı, atasının adı, vətəndaşlığı və yaşayış yeri; təsisçi hüquqi şəxsdirsə, onun adı, hüquqi ünvanı və qeydiyyatı haqqında məlumatlar;;
…
14.1.8. hüquqi şəxsin Azərbaycan Respublikasının ərazisində və ya Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənarda yaratdığı qurumların olduğu yer, təşkilati-hüquqi forması və qeydiyyatı haqqında məlumatlar;”
34. Hadisələrin baş verdiyi zaman qüvvədə olan, 13 iyun 2000-ci il tarixli “Qeyri-hökumət təşkilatları haqqında” (fondlar və ictimai bilriklər) qanunun (QHT-lər haqqında qanun) 3-cü maddəsinin uyğun mətni aşağıda verilib:
Maddə 3. Qeyri-hökumət təşkilatının adı və olduğu yer
“3.2. Qeyri-hökumət təşkilatının olduğu yer onun nizamnaməsində göstərilmiş hüquqi ünvanı ilə müəyyən edilir.
3.3. 3.3. Qeyri-hökumət təşkilatının hüquqi ünvanı dəyişdikdə müvafiq icra hakimiyyəti orqanına bu barədə 7 gün müddətindən az olmamaq şərti ilə yazılı məlumat verilməlidir.”
35. Hadisələrin baş verdiyi zaman qüvvədə olan 2000-ci il tarixli Mülki Məcəllənin 45-ci maddəsinin uyğun hissəsinin mətni aşağıda verilib:
Maddə 45. Hüquqi şəxsin yaradılması
“45.1. Hüquqi şəxs onun təsis edilməsi və nizamnaməsinin hazırlanması yolu ilə yaradılır.
45.2. Əgər hüquqi şəxs bir neçə təsisçi tərəfindən yaradılırsa, təsisçilər müqavilə bağlayaraq hüquqi şəxsin nizamnaməsini, onun yaradılması üzrə birgə fəaliyyət qaydasını, özlərinin əmlakının ona verilməsi və onun fəaliyyətində iştirak edilməsi şərtlərini müəyyənləşdirirlər.”
36. Həmin vaxt qüvvədə olan Mülki Məcəllənin 51-ci maddəsinin uyğun hissəsində göstərilib:
Maddə 51. Hüquqi şəxsin olduğu yer
“Hüquqi şəxsin daimi fəaliyyət göstərən orqanının yerləşdiyi yer hüquqi şəxsin olduğu yer sayılır.”
37. Həmin vaxt qüvvədə olan Mülki Məcəllənin 59-cu maddəsinin uyğun hissəsində göstərilib:
Maddə 59. Hüquqi şəxsin ləğvi
“59.2. Hüquqi şəxs aşağıdakı hallarda ləğv edilə bilər:
…
59.2.2. hüquqi şəxsin yaradılması zamanı yol verilmiş qanunvericilik pozuntuları ilə əlaqədar onun qeydiyyatının məhkəmə tərəfindən etibarsız sayıldığı halda;
59.2.3. lazımi xüsusi icazə (lisenziya) olmadan fəaliyyət və ya qanunla qadağan edilmiş fəaliyyət həyata keçirildikdə və ya qanunvericilik digər şəkildə dəfələrlə və ya kobudcasına pozulduqda və ya ictimai birlik və ya fond onun nizamnamə məqsədlərinə zidd fəaliyyətlə müntəzəm məşğul olduqda, habelə bu Məcəllədə nəzərdə tutulan başqa hallarda məhkəmənin qərarı ilə;
59.3. Bu Məcəllənin 59.2 maddəsində göstərilən əsaslar üzrə hüquqi şəxsin ləğv edilməsi tələbini məhkəməyə qanunla bu cür tələb irəli sürmək hüququ verilmiş dövlət orqanı (qurumu) irəli sürə bilər. Hüquqi şəxsin ləğv edilməsi haqqında məhkəmənin qərarı ilə onun təsisçilərinə (iştirakçılarına) və ya hüquqi şəxsin nizamnaməsi ilə onun ləğvi üçün vəkil edilmiş orqana hüquqi şəxsin ləğvini həyata keçirmək vəzifələri həvalə edilə bilər. ”
38. “QHT-lər haqqında” və “Dövlət qeydiyyatı haqqında” qanunun digər müvafiq müddəaları, habelə, müvafiq beynəlxalq sənədlərin daha təfərrüatlı təsviri “Cəfərov və başqaları Azərbaycana qarşı” işində (№27309/14, §§36-37, 41 və 43-44, 25 iyul 2019) verilib.
QANUNVERİCİLİK
I. KONVENSİYANIN 11-Cİ MADDƏSİNİN POZUNTUSU İDDİASI
39. Konvensiyanın 11-ci maddəsinə əsaslanan ərizəçilər, Ədliyyə Nazirliyinin SMM-in qeydiyyatı və birliyə vaxtında hüquqi şəxs statusu verilməməsi ilə bağlı təkrarlanan uğursuz qərarlarının onların birləşmək azadlığı hüququnun pozuntusuna səbəb olmasından şikayət ediblər.
40. Ərizəçilər həmçinin, SMM-nin nəhayət dövlət qeydiyyatına alınmasından sonra qeydiyyatın ləğv edilməsinin onların birləşmək azadlığı hüququnu pozmasından şikayətçi olublar.
41. Konvensiyanın 11-ci maddəsinin uyğun hissələrinin mətni aşağıdakı kimidir:
“1. Hər kəsin dinc toplaşmaq azadlığı və öz maraqlarını müdafiə etmək üçün həmkarlar ittifaqları yaratmaq və onlara qoşulmaq hüququ da daxil olmaqla, başqaları ilə birləşmək azadlığı hüququ vardır.
2. Bu hüquqların həyata keçirilməsinə milli təhlükəsizlik və ictimai asayiş maraqları naminə, iğtişaşın və cinayətin qarşısını almaq üçün, sağlamlığın və mənəviyyatın qorunması üçün və ya digər şəxslərin hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi üçün qanunla nəzərdə tutulmuş və demokratik cəmiyyətdə zəruri olanlardan başqa, heç bir məhdudiyyət qoyula bilməz. Bu maddə silahlı qüvvələr, polis və ya inzibati dövlət orqanları üzvlərinin belə hüquqlarının həyata keçirilməsinə qanuni məhdudiyyətlər qoyulmasına mane olmur.”
A. Qəbuledilənlik
42. Məhkəmə qeyd edir ki, bu şikayətlərlər nə açıq-aşkar əsassızdır, nə də Konvensiyanın 35-ci maddəsində sadalanan hər hansı digər əsaslara görə qəbuledilməz deyil. Buna görə də o, qəbuledilən elan edilməlidir.
B. Mahiyyət
1. Ərizəçi birliyin qeydiyyatla bağlı müraciətlərinin təkrarlanan rədd edilməsi və qeydiyyatın gecikdirilməsi ilə bağlı şikayət
(a) Tərəflərin təqdimatları
43. Ərizəçilər Ədliyyə Nazirliyinin birliyin hüquqi şəxs kimi dövlət qeydiyyatına alınması ilə bağlı müvafiq daxili qanunvericiliyin müddəalarını pozduğunu və nəticədə SMM-nin dövlət qeydiyyatına alınmasının qanunsuz və özbaşına olaraq gecikdirildiyini bildirib. Bundan başqa qeyd ediblər ki, Ədliyyə Nazirliyi iddia edilən bütün nöqsanları eyni vaxtda müəyyən etməli və ərizəçilərə “Dövlət qeydiyyatı haqqında” qanunun 8.3-cü maddəsinə uyğun olaraq, onların hamısını bir dəfəyə aradan qaldırmaq imkanı verməli idi.
44. Ərizəçilər daha sonra qeydiyyat üçün təqdim edilmiş sənədlərinin yoxlanılması müddətinin uzadılması üçün “Dövlət qeydiyyatı haqqında” Qanunun 8.2-ci maddəsinin tələblərinə uyğun olaraq heç bir üzrlü “istisna” səbəbinin mövcud olmadığını və Ədliyyə Nazirliyinin onların qeydiyyata alınmaqala bağlı bəzi müraciətlərinə Dövlət Qeydiyyatı haqqında Qanunun 8.4-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş on gün müddətində cavab vermədiyini iddia ediblər.
45. Ərizəçilər həmçinin qeyd ediblər ki, qeydiyyatı və hüquqi şəxs statusu olmadığından birlik lazımi qaydada fəaliyyət göstərə və əsas fəaliyyəti ilə məşğul ola bilməyib.
46. Hökumət, Ədliyyə Nazirliyinin hərəkətlərinin daxili qanunvericiliyə uyğun olduğunu və nazirliyin müavif qərarlarına göstərdiyi səbəblərin əsaslı olduğunu bildirib. Qeyd edib ki, ərizəçilər müvafiq tələblərə cavab verməyən sənədlər əsasında birliyin qeydiyyatına nail olmağa çalışıblar. Nəticədə Ədliyyə Nazirliyi, sənədlərdəki çatışmazlıqları aradan qaldırmaları üçün qeydiyyat sənədlərini ərizəçilərə geri qaytarıb.
47. Hökumət həmçinin, qeyri-hökumət təşkilatlarının qeydiyyatsız fəaliyyət göstərməsinə daxili qanunvericiliyin mane olmadığı iddiasını da irəli sürüb. Bu səbəbdən, birlik dövlət qeydiyyatı olmadan və hüquqi şəxs statusu almadan da öz fəaliyyətini davam etdirə və hətta müxtəlif müqavilələr də bağlaya bilərdi (məsələn, bina icarəyə götürə və bank hesabı aça bilərdi).
(a) Məhkəmənin qiymətləndirməsi
(i) Müdaxilənin olub-olmaması ilə bağlı
48. Məhkəmə, Cəfərov və başqaları Azərbaycana qarşı (№ 27309/14, §§ 59-60, 25 iyul 2019-cu il) işində də göstərilən səbəblərə əsaslanaraq, Hökumətin yerli qanunvericilikdə qeyri-hökumət təşkilatlarının qeydiyyatsız da həqiqi fəaliyyət göstərməsinə heç bir maneənin olmadığına dair arqumentini rədd edir.
49. Məhkəmə qeyd edir ki, Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən SMM-in qeydiyyata alınmasından dəfələrlə imtina edilməsi, ümumilikdə, demək olar ki, iki il çəkmiş qeydiyyat prosedurlarının əhəmiyyətli dərəcədə ləngiməsi ilə nəticələnib. SMM bütün bu müddət ərzində hüquqi şəxs statusu ala bilməyib və buna görə də, digər məsələlərlə yanaşı, bank hesabı aça, işəgötürmə həyata keçirə və ya öz adına qeyri-hökumət təşkilatlarının başlıca maliyyə mənbələrini təşkil edən hər hansı qrant və ya maliyyə ianələri ala bilməyib. Beləliklə, gecikmə özlüyündə ərizəçilərin birləşmək azadlığı hüququna müdaxilə təşkil edib (müqayisə edin, digərləri içərisində, yuxarıda istinad edilən Ramazanova və başqaları Azərbaycana qarşı, № 44363/02, § 60, 1 fevral 2007-ci il, və Cəfərov və başqaları, §61).
(ii) Müdaxilənin qanuniliyi
50. Məhkəmə ilkin olaraq qeyd edir ki, hakimiyyət orqanlarının bir çoxunun daxili qanunvericilikdə aydın əsası olmayan, inzibati formallıqların yerinə yetirilməməsi adı ilə qeydiyyat müraciətlərini dəfələrlə geri qaytararaq və ya rədd edərək, qeyri-hökumət təşkilatlarının qeydiyyatını gecikdirməsi və ya hətta praktiki olaraq fəaliyyətinə mane olmasına yönəlik iddialarla bağlı Azərbaycana qarşı bir sıra işlərdə artıq 11-ci maddənin pozuntusu müəyyən edilib (bax: yuxarıda istinad edilən, Cəfərov və başqaları; Mehman Əliyev və başqaları Azərbaycana qarşı [Komitə], № 46930/10 və 11 digərləri, 20 may 2021-ci il; Abdullayev və başqaları Azərbaycana qarşı [Komitə], № 69466/14 və 12 başqa, 20 may 2021). Hazırkı iş də bu baxımdan əhəmiyyətli fərqlilik nümayiş etdirmir.
51. Məhkəmə yuxarıda qeyd olunan işlərdə apardığı təhlillərə istinadla qeyd edir ki, “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri haqqında” Qanunda QHT-lərin hüquqi şəxs kimi qeydiyyata alınması proseduruna tətbiq edilən bir sıra müddəalar mövcuddur, xüsusən də “çatışmazlıqların” olduğu hallara tətbiq edilən 8.3-cü (bu maddə assosiasiyanın qeydə alınmasından “qəti” rəsmi imtinaya əsas verməyən, qeydiyyat sənədlərində, “düzəliş edilə bilən çatışmazlıqların” olduğu hallara tətbiq edilir) və 11.3.1-ci (bu maddə assosiasiyanın qeydə alınmasından “qəti” rəsmi imtinaya əsas verən hallara şamil edilir) (bax: yuxarıda §30 və §31; Məhkəmə tərəfindən “Dövlət qeydiyyatı haqqında” Qanunun bu və digər müvafiq müddəalarının daha ətraflı təhlili üçün bax: yuxarıda istinad edilən Cəfərov və başqaları, §§ 87-90; yuxarıda istinad edilən Mehman Əliyev və başqaları, §39, yuxarıda istinad edilən Abdullayev və başqaları, § 28) maddəni qeyd etmək lazımdır.
52. Hazırkı işdə Cəfərov və başqaları, Mehman Əliyev və başqaları, Abdullayev və başqaları işlərində olduğu kimi, Ədliyyə Nazirliyinin bütün məktublarının mətni, “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri haqqında” Qanunun yuxarıda qeyd olunan müddəalarından hansının tətbiq edildiyini göstərməsi baxımından qeyri-müəyyən idi. Belə ki, bir tərəfdən, Ədliyyə Nazirliyi bütün məktublarında SMM-in sənədlərində çatışmazlıqların olduğunu və müvafiq olaraq ərizənin “geri qaytarıldığını” (və ya “icra edilmədən qaytarıldığını”) qeyd edirdi. Həmin redaksiyada göstərilirdi ki, Nazirlik “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri haqqında” Qanunun 8.3-cü maddəsinə uyğun olaraq, qeydiyyat müraciəti ilə bağlı qəti qərar qəbul etmədən, aşkar edilmiş nöqsanların aradan qaldırılması məqsədi ilə sənədləri geri qaytarır. Bununla belə, məktublarda iyirmi günlük düzəliş müddəti açıq şəkildə göstərilməmişdi. Digər tərəfdən, Ədliyyə Nazirliyi qeydiyyat sənədlərinin geri qaytarılmasına əsas kimi həmin Qanunun 11.3.1-ci maddəsinə istinad edirdi. Belə olan halda isə “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri haqqında” Qanunun 11.3.1-ci maddəsinə bu cür istinad, nazirliyin verdiyi hər cavabın birliyin qeydiyyatından qəti şəkildə imtina olunmasını təşkil edirdi. Halbuki Ədliyyə Nazirliyinin məktublarında qeydiyyatdan rəsmi şəkildə “imtina edildiyi” deyil, sadəcə olaraq, Qanunun 8.3-cü maddəsinin mətnində işlədilən sənədlərin “geri qaytarılması” ifadəsi qeyd olunurdu (müqayisə et: yuxarıda istinad edilən Cəfərov və digərləri; § 91; yuxarıda istinad edilən Mehman Əliyev və başqaları,§ 40; və yuxarıda istinad edilən Abdullayev və başqaları, § 29).
53. Bundan başqa, ərizəçilərin daha sonrakı tarixlərdə təqdim etdikləri müraciətlərə baxış zamanı Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən müəyyən edilmiş iddia edilən çatışmazlıqlar, onların birinci və ya əvvəlki digər müraciətləri ilə birlikdə təqdim edilmiş qeydiyyat sənədlərində də mövcud olmalı idi. Ancaq Nazirlik qeydiyyat sənədlərinin ilkin yoxlanılmasından sonra iddia edilən bütün çatışmazlıqlar barədə ərizəçilərə məlumat verməmişdi; bunun əvəzinə, ərizəçilər tərəfindən hər dəfə qeydiyyatla bağlı müraciət təqdim edildikdən sonra, nazirlik eyni qeydiyyat sənədlərində aşkar edilmiş yeni çatışmazlıqlara istinad etmişdi (müqayisə et: yuxarıda istinad edilən Cəfərov və başqaları, § 92; yuxarıda istinad edilən Mehman Əliyev və başqaları, § 41; və yuxarıda istinad edilən Abdullayev və başqaları, § 30).
54. Yerli məhkəmələr öz növbəsində SMM-nin qeydiyyat proseduru ilə bağlı qaldırdığı işdə (yuxarıda §18) Ədliyyə Nazirliyinin cavablarının prosessual doğruluğunu və bir-biri ilə uyğunluğunu qiymətləndirməyiblər və ya 8.3 və 11.3-cü maddələrdə nəzərdə tutulmuş qaydalar arasında qarşılıqlı əlaqəni aydınlaşdıra bilməyiblər. Məhkəmələr sənədlərin onların məzmunundakı çatışmazlıqlara görə “geri qaytarıldığı” barədə Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən irəli sürülən arqumentləri təkrarlayıb və nazirliyin məktublarında göstərilən səbəblərin qanuni olduğu qənaətinə gəlib (bax: yuxarıda §§ 20 və 23-24). Yerli məhkəmələrin heç biri Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri haqqında” Qanunun 11.3.1-ci maddəsinə istinad olunmasının qanuniliyini araşdırmayıb və buna hər hansı bir izah verməyib (müqayisə edin, yuxarıda istinad olunan Cəfərov və başqaları, § 93; yuxarıda istinad olunan Mehman Əliyev və başqaları, § 42 və yuxarıda istinad olunan Abdullayev və başqaları, § 31).
55. Əgər Ədliyyə Nazirliyi qeydiyyat sənədlərini geri qaytararkən, həqiqətən də həmin sənədlərdəki çatışmazlıqların düzəldilməsi niyyəti güdürdüsə (Hökumət Məhkəmə qarşısındakı müşahidələrində belə iddia edib, yuxarıda § 46), “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri haqqında” Qanunun 8.3-cü maddəsinin müddəaları düzgün tətbiq edilməli idi. Xüsusilə, Nazirlik ilk yoxlamada bütün iddia edilən nöqsanları müəyyən etməli və ərizəçilərə açıq şəkildə iyirmi günlük düzəliş müddəti verməli idi (müqayisə edin: yuxarıda istinad edilən Cəfərov və başqaları, § 94; yuxarıda istinad edilən Mehman Əliyev və başqaları, § 43; və yuxarıda istinad edilən, Abdullayev və başqaları, § 32).
56. Yuxarıdakıları nəzərə alaraq, Məhkəmə hesab edir ki, Ədliyyə Nazirliyi qeydiyyat proseduru ilə bağlı daxili qanunvericiliyin tələblərinə əməl etməyib və bu, SMM-nin qeydiyyatının qanunsuz şəkildə gecikdirilməsi ilə nəticələnib. Müvafiq olaraq, hazırkı işdə sözügedən müdaxilə Konvensiyanın 11-ci maddəsinin 2-ci bəndi mənasında “qanunla nəzərdə tutulmuş” hesab edilə bilməz. Bu baxımdan hazırki iş, Azərbaycana qarşı bir sıra başqa oxşar işlərdə müşahidə edilən ortaq modelə uyğundur (yuxarıda §50).
57. Bütün bunlara əsasən, Məhkəmə, müdaxilənin qanuniliyi ilə bağlı ərizəçilər tərəfindən irəli sürülən digər arqumentlərin incələnməsinə lüzum görmür (yuxarıda § 44).
58. Nəhayət, hazırkı işdə ərizəçi birliyin qeydiyyatla bağlı müraciətlərinə hakimiyyət orqanlarının yuxarıda təhlil edilən münasibətini nəzərə alan Məhkəmə, Hökumətin birliyin qeydiyyata alınmasından dəfələrlə de-fakto imtina edilməsinin qanuna uyğun olması və dolayısı ilə “nizamsızlığı önləmək” məqsədi güddüyünü inandırıcı şəkildə göstərə bilmədiyini vurğulamağın zəruri olduğunu qənaətindədir. Həm də sözügedən imtina qərarlarının Konvensiyanın 11-ci maddəsinə uyğun olaraq müdaxiləyə haqq qazandıra biləcək hər hansı digər məqsəd güddüyü də göstərilməyib. Bu səbəblərə görə, qeydiyyat prosesinin uzanması nəticəsində ərizəçilərin həmin müddəa üzrə hüququna edilən müdaxilə qanuni məqsəd güdməyib.
59. Müvafiq olaraq, SMM-nin qeydiyyatının gecikdirilməsi ilə bağlı Konvensiyanın 11-ci maddəsinin pozuntusu baş verib.
2. Ərizəçi birliyin qeydiyyatının ləğvi ilə bağlı şikayət
(a) Tərəflərin təqdimatları
60. Ərizəçilər yerli məhkəmələrin gəldiyi nəticələrin faktiki olaraq əsaslandırılmadığını və ya həmin nəticələrin adekvat hüquqi əsasa malik olmadığını bildiriblər. Ərizəçilər xüsusilə, məhkəmələr tərəfindən istinad edilən hüquqi müddəaların ya pozulduğu iddia olunan xüsusi tələbləri əhatə etmədiyi, ya da Konvensiyanın “qanunun keyfiyyəti” tələbinə uyğun gəlmədiyi iddiasını irəli sürüblər. Bundan başqa onlar həmtəsisçilərin siyahısına edilən dəyişikliklə bağlı Ədliyyə Nazirliyinə məlumat verildiyini bildiriblər. SMM-in ofisinin fərqli ünvanda yerləşmiş olması isə hüquqi ünvanın dəyişməməsini təsirləndirməyib. SMM-in yerli ofislərinin yaradılması barədə nazirliyin bilgiləndirilməməsinə gəlincə, həmin vaxt SMM öz nümayəndəliklərini yaratmaq prosesini davam etdirirdi, bu proses başa çatan kimi gərəkli məlumatlar Nazirliyə təqdim ediləcəkdi.
61. Ərizəçilər həmçinin bildiriblər ki, yerli qurumların istinad etdiyi Mülki Məcəllənin 59.2.2 və 59.2.3-cü maddələrinin mətni qeyri-müəyyən məzmunlu olub və hüquqi şəxsin ləğv edilib-edilməməsi barədə qərar qəbul etməkdə Ədliyyə Nazirliyinə və yerli məhkəmələrə sərhədsiz mülahizə sərbəstliyi haqqı verib. Ərizəçilər iddia edilən pozuntuların, hətta həmin iddialar həqiqətən də yaxşı əsaslandırılmış və aydın hüquqi tələblərə söykənmiş olsa belə, yenə də kiçik və texniki xarakter daşıdığını və belə pozuntuların ləğvetmə üçün ədalətli əsas ola bilməyəcəyi fikrini irəli sürüblər.
62. Ərizəçilər son olaraq, iddia ediblər ki, bütün hallarda SMM-nin qeydiyyatının ləğvi demokratik cəmiyyətdə zəruri olmayıb.
63. Hökumət bildirib ki, ərizəçilər müvafiq daxili qanunvericiliyin bir sıra müddəalarını ya birliyin qeydiyyatından əvvəl, ya da sonra pozduqlarına görə SMM-nin qeydiyyatının ləğvi daxili qanunvericiliyə uyğun olub və ləğv tədbiri üçün göstərilən səbəblərin qanuni əsasları olub. Yəni, qanunvericilik tələb etsə də həmtəsisçilərin siyahısının, SMM-in hüquqi ünvanının dəyişdirilməsi və səkkiz yerli nümayəndəliyin yaradılması barədə məlumatlar Ədliyyə Nazirliyinə təqdim edilməyib.
64. Hökumət bundan əlavə iddia edib ki, yerli hakimiyyət orqanlarının müvafiq qərarları demokratik cəmiyyətdə zəruri olub.
(b) Məhkəmənin qiymətləndirməsi
(i) Əsas prinsiplər
65. Birlik yaratmaq hüququ Konvensiyanın 11-ci maddəsində təsbit olunmuş hüququn ayrılmaz hissəsidir. Ortaq maraqlarla bağlı kollektiv fəaliyyət göstərmək üçün hüquqi şəxs yaratmaq imkanı birləşmək azadlığının ən mühüm aspektlərindən biridir və bu olmadan birləşmək azadlığının hər hansı mənası qalamayacaqdı. Milli qanunvericiliyin bu azadlığı necə təsbit etməsi və hakimiyyət orqanları tərəfindən onun praktiki tətbiqi, müvafiq ölkədə demokratiyanın durumunu ortaya çıxarır. Şübhəsiz ki, dövlətlər birliklərin məqsəd və fəaliyyətlərinin qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydalara uyğunluğuna əmin olmaq səlahiyyətinə malikdirlər, ancaq onlar bunu Konvensiyadan irəli gələn öhdəliklərinə uyğun və Konvensiya institutları tərəfindən nəzərdən keçirilməli olan tərzdə həyata keçirməlidilər (bax: digərləri içərisində Sidiropoulos və Digərləri Yunanıstana qarşı, 10 iyul 1998-ci il; § 40, Məhkəmə Qərarları və Qərarların Hesabatları 1998IV və yuxarıda istinad edilən, Cəfərov və Başqaları, § 54).
66. 11-ci maddə kontekstində Məhkəmənin daha çox siyasi partiyaların plüralizm və demokratiyanın təmin edilməsində oynadığı mühüm rola istinad etməsinə baxmaraq, digər məqsədlər üçün yaradılmış birliklər də demokratiyanın düzgün işləməsi üçün olduqca vacibdir. Çünki plüralizm həm də mədəni ənənələrin, etnik və mədəni kimliklərin, dini inancların, bədii, ədəbi və sosial-iqtisadi ideya və konsepsiyaların müxtəlifliyi və dinamikasının həqiqətən tanınması və onlara hörmət edilməsi üzərində qurulur. Müxtəlif kimliyə mənsub şəxslər və qruplar arasında harmonik qarşılıqlı əlaqə, sosial ahəngə nail olmaq üçün vacibdir. Təbiidir ki, vətəndaş cəmiyyətinin sağlam şəkildə fəaliyyət göstərdiyi yerdə vətəndaşların demokratik prosesdə iştirakına, böyük ölçüdə onların qarşılıqlı inteqrasiya oluna bildikləri və kollektiv şəkildə ümumi məqsədlər daşıdıqları birliklərə üzv olmaları yolu ilə nail olunur (bax: digərləri içərisində, Gorzelik və Digərləri Polşaya qarşı [GC], № 44158/98, § 92, AİHM 2004I).
(i) Müdaxilənin baş verib-verməməsi ilə bağlı
67. Məhkəmə hesab edir ki, SMM-nin qedyiyyatının ləğv edilməsi ərizəçilərin birləşmək azadlığına müdaxiləyə gətirib çıxarıb.
68. Müdaxilə Konvensiyanın 11-ci maddəsinin şərtlərinə uyğun olaraq “qanunla nəzərdə tutulmayıbsa”, həmin maddənin 2-ci bəndində göstərilən legitim məqsədlərdən birini və ya bir neçəsini güdmürsə və bu məqsədə və ya məqsədlərə nail olmaq “demokratik cəmiyyətdə zəruri” deyilsə, əsaslı hesab olunmayacaq.
Müdaxilənin qanuniliyi
(1) Müdaxilənin qanuniliyi ilə bağlı tətbiq olunan prinsiplər
69. Məhkəmə bir daha qeyd edir ki, Konvensiyanın 8-11-ci maddələrindəki “qanunla nəzərdə tutulmuş” və “qanunla müəyyən edilmiş qaydada” ifadələri təkcə mübahisələndirilən tədbirin daxili qanunvericilikdə müəyyən əsaslara malik olmasını tələb etmir, eyni zamanda sözügedən qanunun keyfiyyətinə də istinad edir. Qanun maraqlı şəxslər üçün çatımlı olmalı və ehtiyac varsa, müvafiq tövsiyələrlə hər hansı bir hərəkətin gətirə biləcəyi nəticələri, müəyyən şərtlərdə ağlabatan dərəcədə öncədən görmək imkanı verməyə kifayət edəcək dəqiqliklə tərtib edilməlidir (bax: digərləri içərisində, Maestri İtaliyaya qarşı [GC], № 39748/98, § 30, AİHM 2004‑I və Gorzelik və başqaları, yuxarıda istinad edilən, § 64). “Qanunun keyfiyyəti” anlayışı, öncədən görüləbilmə testinin nəticəsi olaraq, qanunun hüququn aliliyi prinsipinə uyğun olmasını tələb edir. Bu səbəbdən dövlət orqanlarının özbaşına müdaxilələrinə qarşı daxili hüquqda yetərli təminatların olmalısının zəruriliyi anlamına gəlir (bax: Magyar Kétfarkú Kutya Párt Macarıstana qarşı [GC], № 201/17, § 93, 20 yanvar 2020-ci il, əlavə istinadlarla).
70. Xüsusilə, səlahiyyətli orqanlara verilən mülahizə sərbəstliyi səlahiyyətinin tamamilə məhdudiyyətsiz şəkildə ifadə edilməsi, qanunun aliliyinə ziddir. Buna görə də, qanun səlahiyyətli orqanlara verilən hər hansı bu cür mülahizə sərbəstliyi səlahiyyətinin əhatə dairəsini və onun həyata keçirilmə tərzini, şəxsləri özbaşına müdaxilədən adekvat müdafiə etmək məqsədi ilə kifayət qədər aydın şəkildə göstərməlidir (bax: Selahattin Demirtaş Türkiyəyə qarşı (no. 2) [GC], no. 14305/17, §§ 249-50, 22 dekabr 2020-ci il, əlavə istinadlarla).
71. Fərdlərin adekvat reaksiya verə bilmələri üçün daxili hüquq, yerli orqanların hansı hallarda və şərtlərlə fərdlərin Konvensiya ilə qorunan hüquqlarına təsir edəcək tədbirləri tətbiq etməyə səlahiyyətli olması ilə bağlı kifayət qədər öncədən görüləbilən mahiyyətdə olmalıdır (eyni yerdə, § 254, əlavə istinadlar).
72. Bununla belə, bir çox qanunların az və ya çox qeyri-müəyyən olması, təfsiri və tətbiq olunmasının praktikaya bağlılığı qaçılmazdır. məsələsi olan terminlərlə ifadə olunması qaçılmazdır (bax, digərləri içərisində, Gorzelik və başqaları, yuxarıda adı çəkilən, §§ 64- 65; Lindon, Otchakovsky-Laurens və İyul Fransaya qarşı [GC], № 21279/02 və 36448/02, § 41, AİHM 2007-IV və yuxarıda adı çəkilən, Səlahəddin Dəmirtaş, § 250). Milli qanunlardan tələb edilən dəqiqlik səviyyəsi, əhəmiyyətli dərəcədə sözügedən vasitənin məzmunundan, əhatə etməsi üçün nəzərdə tutulduğu sahədən və ünvanlandığı şəxslərin sayından və statusundan asılıdır (bax, digərləri içərisində, yuxarıda istinad edilən Gorzelik və başqaları, § 65 və Selahattin Demirtaş, § 254).
73. Milli məhkəmələrə həvalə edilmiş mühakimənin rolu, təfsirlə bağlı bu cür şübhələri aradan qaldırmaqdır. Beləliklə, Məhkəmənin daxili qanunvericiliyə riayət olunmasını yoxlamaq səlahiyyəti məhduddur, çünki daxili qanunvericiliyi şərh etmək və tətbiq etmək rolu ilk növbədə milli hakimiyyət orqanlarının, xüsusən də məhkəmələrin üzərinə düşür (bax: digərləri içərisində, yuxarıda qeyd olunan, Gorzelik və digərləri, §§ 65 və 100; Kudrevičius və başqaları Litvaya qarşı [GC], № 37553/05, § 110, AİHM 2015; və Satakunnan Markkinapörssi Oy və Satamedia Oy Finlandiyaya qarşı [GC], № 931/13, iyun, §171). Təfsir özbaşına və ya açıq-aşkar məntiqsiz deyilsə, Məhkəmənin rolu sadəcə, həmin təfsirin nəticələrinin Konvensiyaya uyğun olub-olmadığını yoxlamaqdır (bax: Radomilja və başqaları Xorvatiyaya qarşı [GC], № 37685/10 və 22768/12, §. 149, 20 mart 2018-ci il; yuxarıda qeyd olunan Cəfərov və başqaları, § 69; və Demokratiya və Qanunun Aliliyi Mərkəzi Ukraynaya qarşı, № 10090/16, § 108, 26 mart 2020-ci il).
74. Müdaxilənin qanuniliyini, xüsusilə, mübahisələndirilən daxili qanunvericiliyin öncədən görüləbilənliyini qiymətləndirərkən Məhkəmə, həm qanunun mətnini, həm də onun yerli hakimiyyət orqanları tərəfindən necə tətbiq və təfsir olunması üsulunu nəzərə alır (bax: yuxarıda qeyd olunan, Cəfərov və digərləri, § 70).
Yuxarıdakı prinsiplərin hazırkı işə tətbiqi
75. Hazırkı işdə SMM-in qeydiyyatı, Mülki Məcəllənin 59.2.2 və 59.2.3-cü maddələrinin, əlavə olaraq, “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri”, “Qeyri-hökumət təşkilatları haqqında” qanunların və Mülki Məcəllənin müxtəlif maddələrinin iddia edilən pozuntularına istinad edilməklə ləğv olunub (bax: yuxarıda § 19).
76. Ərizəçilər Mülki Məcəllənin 59.2.2 və 59.2.3-cü maddələrinin mətninin ümumi müddəalarla ifadə olunduğunu və həmin müddəaların onlara münasibətdə tətbiq edilməsinin öncədən görüləbilən olmadığını iddia etsələr də (bax: § 61), Məhkəmə qeyd edir ki, bu müddəalar, belə görünür ki, hüquqi şəxslərin ləğvini mümkün edən çox geniş spektri əhatə edib və bütün növ hüquqi şəxslərə şamil edilə biləcək mahiyyətdə olub. Xüsusilə, həmin müddəalarda, hüquqi şəxsin ləğvinə gətirib çıxara bilən əsaslar kimi “hüquqi şəxsin yaradılması zamanı yol verilmiş qanunvericilik pozuntuları” (Mülki Məcəllənin 59.2.2-ci maddəsi), lisenziyasız fəaliyyət, “qanunla qadağan edilmiş fəaliyyət”, “daxili qanunvericiliyin dəfələrlə və ya kobud pozuntusu”, QHT-lərin nizamnamə məqsədlərinə zidd fəaliyyətlə müntəzəm məşğul olması və “Mülki Məcəllədə nəzərdə tutulmuş digər hallara” istinad olunub (Mülki Məcəllənin 59.2.3-cü maddəsi) (bax: yuxarıda § 37 ).
77. Buna görə də Məhkəmə hesab edir ki, həmin müddəaların çox dəqiq olmayan və olduqca ümumi və ya qeyri-müəyyən olan terminlərlə ifadə olunması qaçılmaz ola bilərdi; bu halda həmin müddəalar yerli məhkəmələrin praktiki şərhlərinə və tətbiqinə tabe olacaqdı. Bununla əlaqədar olaraq, Məhkəmə bir daha xatırladır ki, qanunun məhkəmələr tərəfindən bu cür təfsiri və tətbiqi, fərdlərin özbaşına müdaxilələrdən müdafiəsini təmin etməlidir (bax: digərləri içərisində, Selahattin Demirtaş, yuxarıda istinad edilən, § 275). Buna görə də Məhkəmə SMM-in ləğv edilməsinin əsaslarını və yerli məhkəmə qərarlarının əsaslandırılmasını araşdırmalıdır.
78. Hazırkı işdə SMM-in qeydiyyatının ləğvi üçün ilk əsaslar kimi müəyyən edilmişdi ki, ərizəçilər “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri haqqında” Qanunun 5.1-ci, 5.2-ci və 14.1.6-cı və Mülki Məcəllənin 45-ci maddələrinin tələblərini pozaraq, SMM-in qeydiyyata alınmasından əvvəl Ədliyyə Nazirliyinə xanım S.H-nin təsisçilər siyahısından çıxması barədə məlumat verməyiblər; ikinci və üçüncü ərizəçilər birliyin yaradılması haqqında qərarı (notarial təsdiqlənmiş) imzalayıb, təqdim etməyiblər; həmçinin, Ədliyyə Nazirliyinin 7 noyabr 2007-ci il tarixli məktubunda qeyd edilənlərlə bağlı xəbərdarlığa baxmayaraq, ərizəçilər həmtəsisçilərin siyahısı ilə bağlı anlaşılmazlığı aradan qaldıra bilməyiblər (yuxarıda § 19(a)).
79. Məhkəmə qeyd edir ki, “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri haqqında” Qanunun 5.1 və 5.2-ci maddələrinə əsasən, qurumun hüquqi şəxs kimi qeydiyyata alınması haqqında ərizə onun təsisçiləri və ya təsisçiləri təmsil etmək səlahiyyətinə malik olan qanuni təmsilçi tərəfindən imzalanmalı və notarial qaydada təsdiq edilməli idi. “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri haqqında” Qanunun 14.1.6-cı maddəsində qurumun hər bir təsisçisi haqqında müvafiq şəxsi məlumatların dövlət reyestrinə daxil edilməsi tələb olunurdu. Mülki Məcəllənin 45.2-ci maddəsinə əsasən, əgər hüquqi şəxs bir neçə təsisçi tərəfindən yaradılırsa, təsisçilər müqavilə bağlayaraq, hüquqi şəxsin nizamnaməsini, onun yaradılması üzrə birgə fəaliyyət qaydasını, özlərinin əmlakının ona verilməsi, onun fəaliyyətində iştirak etmə şərtlərini müəyyənləşdirirlər (bax. yuxarıda 29, 33 və 35).
80. İş materiallarındakı sənədlərdən görünür ki, xanım S.H. həmtəsisçilər siyahısından çıxdıqdan sonra Ədliyyə Nazirliyinə təqdim edilən beşinci və altıncı müraciətlərdəki ərizələr ilkin təsisçilərdən biri olan ikinci ərizəçi və təsisçi kimi xanım S.H.-ni əvəz edən üçüncü ərizəçi tərəfindən imzalanıb (yuxarıda 13-cü bəndə bax). Görünür, həmin müraciətlər ikinci və üçüncü ərizəçilər haqqında müvafiq lazımi məlumatları ehtiva edib və notarius tərəfindən təsdiqlənib. “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri haqqında” Qanunun 5.1, 5.2 və 14.1.6-cı maddələrinin mətnlərini nəzərə alan Məhkəmə qeyd edir ki, daxili məhkəmələr heç vaxt həmin ərizələrin və ya təsisçilər haqqındakı məlumatların dövlət qeydiyyatı haqqında qanunvericiliyin tələblərinə hansı şəkildə uyğun olmadığını izah etməyiblər. Bundan başqa, Mülki Məcəllənin 45-ci maddəsində hüquqi şəxsin təsisçiləri tərəfindən “müqavilə bağlanılmaqla” hüquqi şəxsin nizamnaməsini və onun yaradılması üzrə birgə fəaliyyət qaydasını müəyyən etməli olduqları göstərilsə də, xüsusi norma – “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri haqqında” Qanunun 5.4.1-ci maddəsi təsisçilərdən tələb edirdi ki, hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatına alınması ilə bağlı ərizələri ilə birlikdə “həmin qurumun təsis edilməsi, nizamnaməsinin təsdiq edilməsi və idarəetmə orqanlarının formalaşdırılması haqqında qərarları” Ədliyyə Nazirliyinə təqdim etsinlər (yuxarıda § 29). İkinci və üçüncü ərizəçi tərəfindən belə bir qərarın təqdim edilməməsi heç vaxt mübahisə predmeti olmayıb. Bundan başqa, nə Mülki Məcəllənin 45-ci maddəsi, nə də “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri haqqında” Qanunun 5.1, 5.2, 5.4.1 və 14.1.6-cı maddələri “hüquqi şəxsin yaradılması ilə bağlı notariat qaydasında təsdiq edilmiş müqavilənin” imzalanması və təqdim edilməsi tələbini ehtiva etmirdi.
81. Məhkəmə həmçinin qeyd edir ki, “Hüquqi şəxslərin dövlət reyestri və dövlət qeydiyyatı haqqında” Qanunun 5.1, 5.2 və 14.1.6-cı maddələri, qeydiyyatdan keçməmiş birliyin həmtəsisçilərindən hər hansı birinin təsisçilər siyahısında çəkilməsi barədə məlumatın Ədliyyə Nazirliyinə təqdim olunmasını tələb etmirdi. Bundan əlavə, milli məhkəmələr heç vaxt izah etməyiblər ki, xanım S.H.-in adının qeydiyyatla bağlı beşinci və altıncı müraciətlərdə qeyd olunmaması faktı, onun artıq birliyin həmtəsisçilərindən biri olmaması barədə Ədliyyə Nazirliyinə məlumat verilməsi üçün niyə yetərli olmayıb.
82. SMM-in qeydiyyatının ləğv edilməsinə gətirilən ilkin əsaslarla bağlı Məhkəmə son olaraq qeyd edir ki, “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri haqqında” Qanunun 5.1, 5.2 və 14.1.6-cı maddələrində həmtəsisçilərin yığıncaqlarında əməl edilməli olan prosedurları açıq şəkildə tənzimləməyi nəzərdə tutan heç bir tələb yoxdur. Buna görə də aydın deyil ki, həmtəsisçilərin “iclasın gündəliyinə əməl etməməsi” – yəni, nəticədə ilkin olaraq planlaşdırlanlardan fərqli qərarlar qəbul etmələri, nəyə görə qeyd edilən qanunun müddəalarını pozub (Ədliyyə Nazirliyinin 7 noyabr 2007-ci il tarixli məktubunda bu hal qeydiyyat sənədlərində “çatışmazlıq” kimi qəbul olunub – yuxarıda § 10).
83. Birliyin qeydiyyatının ləğv edilməsinin ikinci əsası kimi SMM-in “QHT-lər haqqında Qanun”un 3.2 və 3.3-cü və Mülki Məcəllənin 51-ci maddələrini pozaraq, hüquqi ünvanının dəyişdirilməsi ilə bağlı Ədliyyə Nazirliyinə məlumat verməməsi faktı göstərilir (bax: yuxarıda 19 (b)).
84. Məhkəmə qeyd edir ki, “QHT-lər haqqında Qanun”un 3.2-ci maddəsinə və Mülki Məcəllənin 51-ci maddəsinə əsasən, hüquqi şəxsin olduğu yer onun hüquqi ünvanının və “daimi orqanının” yerləşdiyi yerdir. “QHT-lər haqqında Qanun”un 3.3-cü maddəsinə əsasən, qeyri-hökumət təşkilatının hüquqi ünvanı dəyişdikdə, bu dəyişiklik barədə Ədliyyə Nazirliyinə yazılı məlumat verilməlidir (bax: yuxarıda § § 34 və 36).
85. İş materiallarına istinadən Məhkəmə qeyd edir ki, daxili məhkəmə prosesləri boyunca SMM ilə məhkəmələr və Ədliyyə Nazirliyi arasındakı yazışmalar birliyin nizamnaməsində qeyd olunmuş hüquqi ünvan üzərindən həyata keçirilib (daha dəqiq, Bakı şəhəri, Zığ yolu küçəsi kimi qeyd olunmuş ünvan), bu da SMM-nin hüquqi ünvanının dəyişmədiyini, olduğu kimi qaldığını göstərir. Ərizəçilər iddia etdilər ki, SMM-in hüquqi ünvanından əlavə başqa ünvana malik olması və onun internet saytında başqa ünvanın (yəni, Bakı şəhəri, Vaqif prospektindəki ünvana) qeyd edilməsi, birliyin qeydə alınmış hüquqi ünvanının başqa ünvana dəyişmiş olması qənaətinə gəlmək üçün kifayət deyil və hüquqi ünvanla bağlı hər hansı dəyişiklik olmadığına görə, onların müvafiq qanunvericiliyə uyğun olaraq, hər hansı belə dəyişiklik barədə Nazirliyə məlumat vermək öhdəliyi yox idi. Yerli məhkəmələr bu arqumentə münasibət ifadə edə bilməyiblər. Məhkəmə bununla bağlı qeyd edir ki, nə səlahiyyətli dövlət orqanları, nə də Hökumət yerli qanunvericiliyin qeydə alınmış hüquqi ünvana malik olmaq tələbindən başqa, hüquqi şəxslərin iki və ya daha çox ünvanda başqa ofislərinin olmasını qadağan etdiyini sübut edə bilməyiblər.
86. Birliyin qeydiyyatının ləğv edilməsinin üçüncü əsası kimi SMM-in “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri haqqında” Qanunun 4.2, 12.8.3 və 14.1.8-ci maddələrini pozaraq, səkkiz yerli nümayəndəliyin yaradılması barədə Nazirliyə məlumat verməməsi müəyyən edilmişdi (yuxarıda 19 (c) paraqrafa baxın).
87. Məhkəmə qeyd edir ki, “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri haqqında” Qanunun 4.2, 12.8.3 və 14.1.8-ci maddələrinə əsasən, qeydiyyatdan keçmiş hüquqi şəxsin yaratdığı filiallar, nümayəndəliklər və digər qurumlar haqqında məlumatlar dövlət reyestrinə daxil edilməlidir (bax: yuxarıda § § 28 və 32-33).
88. Məhkəmə vurğulayır ki, yuxarıda qeyd olunan müddəaların mətnindən hüquqi şəxsin nümayəndəliyin yaradılması haqqında qərar qəbul edilən kimi, yoxsa,nümayəndəlik yaradıldıqdan və fəaliyyətə başladıqdan sonra Ədliyyə Nazirliyinə məlumat verilməli olması ərizəçiyə aydın ola bilməzdi. Bununla əlaqədar olaraq, Məhkəmə qeyd edir ki, ərizəçilərin nümayəndəliklərin həmin vaxt hələ yaradılma mərhələsində olması və yaradılan kimi Nazirliyə məlumat veriləcəyi ilə bağlı arqumentinə yerli məhkəmələr heç bir izah verməyiblər. Bu halda Məhkəmə, Ədliyyə Nazirliyinin SMM-in qeydiyyatının ləğvi ilə bağlı iddia qaldırarkən ləğvetmə üçün irəli sürdüyü üçüncü əsasın kontekstində, faktiki olaraq, qanunda aydın şəkildə nəzərdə tutulmuş, öncədən görüləbilən mahiyyətdə olan hansısa müddəanın pozuntusunun baş verdiyini müəyyən etmədi.
89. Yuxarıdaki 78-88-ci paraqraflarda qeyd olunan mülahizələri nəzərə alan Məhkəmə əlavə edir ki, iddia edilən pozuntuların heç biri (həmtəsisçilər siyahısında dəyişiklik edilməsi, hüquqi ünvan və ya yerli nümayəndəliklərin yaradılması barədə Ədliyyə Nazirliyinə məlumat verilməməsi) Mülki Məcəllənin 59.2-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş hər hansı “lisenziyasız fəaliyyətlə”, “qanunla qadağan olunmuş fəaliyyətlə” və ya SMM-in “nizamnaməsində nəzərdə tutulmuş məqsədlərə zidd olan fəaliyyətlə” müntəzəm məşğul olmaq kimi qəbul edilə bilməzdi. Belə görünür ki, milli məhkəmələr iddia edilən pozuntuları Mülki Məcəllənin 59.2.2-ci maddəsi çərçivəsinə aid ediblər; bununla belə, yerli məhkəmələrin qərarlarında bütün bu halları həqiqətən də “[sözügedən hüquqi şəxsin] yaradılması zamanı yol verilmiş daxili qanunvericiliyin pozulması” halı kimi səciyyələndirən hansısa hüquqi təhlili verilməyib. Həmçinin, göstərilir ki, iddia edilən pozuntular həm də Mülki Məcəllənin 59.2.3-cü maddəsinin əhatə dairəsinə düşür; lakin sözügedən qərarlarda bu pozuntuların “daxili qanunvericiliyin dəfələrlə və ya kobud pozuntusu” və ya “[Mülki] Məcəllədə nəzərdə tutulmuş digər halları” təşkil edib-etməməsi ilə bağlı da heç bir qiymətləndirmə ortaya qoyulmayıb.
90. Məhkəmənin fikrincə, hətta iddia edilən pozuntuların baş verməsi qənaətinə gəlmək üçün faktiki və hüquqi əsasların mövcud olduğunu fərz etsək belə, bu pozuntular SMM-in mövcudluğu və ya fəaliyyəti ilə bağlı əhəmiyyətli məsələlərə aid deyildi və yalnız çatışmazlıq və ya prosedur xarakterli pozuntular kimi xarakterizə edilə bilərdi (əks hal üçün Vona Macarıstana qarşı, № 35943/10, §§ 56-71, AİHM 2013, MİHR Foundation Türkiyəyə qarşı, № 10814/07, §§ 4143, 7 may 2019-cu il – bu işdə sözügedən fond artıq maliyyə imkanları olmadığı üçün öz məqsədlərinə uyğun fəaliyyət göstərə bilmirdi). Buna görə də, məntiqi olaraq, bu hallar – ərizəçilərin də iddia etdiyi kimi – Mülki Məcəllənin 59.2.2 və 59.2.3-cü maddələrinin əhatə dairəsindən kənarda idi və SMM-in ləğvinə əsas verməyən, düzəldilə bilən mahiyyətdə pozuntuları təşkil edirdi.
91. Yuxarıdakı mülahizələrin işığındakı dəyərləndirmələr onu deməyə əsas verir ki, SMM-in qeydiyyatının ləğvi üçün göstərilmiş səbəblər ya daxili qanunvericilikdə müvafiq əsasa malik olmayıb, ya da onların iddia olunan pozuntularla bağlı tətbiqi, əvvəlcədən görüləbilən mahiyyətdə olmayıb; və üstəlik, Mülki Məcəllənin hüquqi şəxsin ləğvedilməsi ilə bağlı müddəaları daxili məhkəmələr tərəfindən gözlənilməz dərəcədə geniş şəkildə, həmin müddəaların baş verdiyi iddia olunan hüquq pozuntuları kateqoriyalarına tətbiqi imkanı nəzərə alınmadan tətbiq edilib və bu, ərizəçilərin özbaşına müdaxiləyə qarşı lazımi müdafiəsini mümkünsüz edib. Bununla belə, Məhkəmə qeyd edir ki, hazırkı işdə tətbiq olunan qanunun keyfiyyəti və müdaxilənin qanuniliyi ilə bağlı yuxarıda qeyd olunan məsələlər, müdaxilənin görülən tədbirlər baxımından mütənasibliyi də daxil olmaqla, “demokratik cəmiyyətdə zəruri olub-olmaması” ilə bağlı ortaya çıxan daha geniş məsələlərlə sıx bağlıdır. Buna görə də, Məhkəmə Konvensiyanın 11-ci maddəsinin iddia edilən pozuntusunun bütün aspektləri üzrə nəticə çıxarmazdan əvvəl bu geniş məsələləri araşdırmağa davam edəcək (oxşar yanaşma üçün bax: Təbiəti Mühafizə Cəmiyyəti və İsrafilov Azərbaycana qarşı, № 37083/03, § 65, AİHM 2009; Koretski və başqaları Ukraynaya qarşı, № 40269/02, § 49, 3 aprel 2008-ci il; və Qafqaz Məmmədov Azərbaycana qarşı, № 60259/11, § 57, 15 oktyabr 2015-ci il).
Müdaxilənin legitim məqsəd daşıması və demokratik cəmiyyətdə zəruri olub-olmaması
Tətbiq olunan prinsiplər
92. Məhkəmə bir daha qeyd edir ki, birləşmək azadlığına olan tətbiq edilən istisnalar ciddi şəkildə yorumlanmalıdır və bu azadlığa qoyulan məhdudiyyətlərə yalnız inandırıcı və məcburi səbəblər haqq qazandıra bilər. 11-ci maddənin 2-ci bəndi mənasında zəruriliyin mövcud olub-olmadığını müəyyən edərkən, Dövlətlər yalnız məhdud mülahizə səlahiyyətinə malikdirlər və bu səlahiyyətlər həm qanunları, həm onun tətbiqini həyata keçirən qərarları, həm də müstəqil məhkəmələr tərəfindən verilən qərarları əhatə edən ciddi Avropa nəzarəti ilə müşayiət olunur (bax, digərləri içərisində yuxarıda istinad edilən Gorzelik və başqaları, § 95; Sidiropoulos və başqaları, yuxarıda istinad edilən, § 40; və Jdanov və başqaları Rusiyaya qarşı, № 12200/08 və digər 2 iş, § 140, 16 iyul 2019).
93. İncələmə zamanı Məhkəmənin vəzifəsi, müvafiq milli qurumların yanaşmasını özünün yanaşması ilə əvəz etmək yox, onların öz mülahizələri əsasında çıxardıqları qərarları nəzərdən keçirməkdir. Ancaq bu, Məhkəmənin cavabdeh Dövlətin mülahizəsinin ağlabatan, ehtiyatlı və vicdanla olub-olmadığını müəyyən etməklə kifayətlənəcəyi mənasına da gəlmir; Məhkəmə işi bütövlükdə dəyərləndirərək, şikayət edilən müdaxiləyə baxmalı və onun “qarşıya qoyulmuş legitim məqsədə mütənasib” olub-olmadığını və milli qurumların müdaxiləyə haqq qazandırmaq üçün irəli sürdüyü səbəblərin “müvafiq və yetərli” olub-olmadığını müəyyən etməlidir. Bununla da Məhkəmə əmin olmalıdır ki, milli hakimiyyət orqanları, Konvensiyada əks olunmuş prinsiplərə uyğun olan standartları tətbiq ediblər və bundan əlavə, onlar öz qərarlarını müvafiq faktların məqbul qiymətləndirilməsi ilə əsaslandırıblar (bax: digərləri içərisində, yuxarıda istinad edilən Gorzelik və başqaları, § 96; yuxarıda istinad edilən Sidiropulos və başqaları, § 40; Birləşmiş Makedoniya Təşkilatı İlinden və başqaları Bolqarıstana qarşı, № 59491/00, § 62, 19 yanvar 2006-cı il; və yuxarıda istinad edilən Jdanov və başqaları, § 141).
Yuxarıdakı prinsiplərin hazırkı işə tətbiqi
94. Məhkəmə, SMM-nin qeydiyyatının ləğv edilməsi ilə bağlı iddia qaldırmaq səlahiyyətinin Ədliyyə Nazirliyinə verilməsinə rəğmən, bu sanksiyanın tətbiqinin əsaslı olub-olmaması barədə qərar verməyin daxili məhkəmələrin səlahiyyətində olduğunu müşahidə edir. Buna səbəbdən, öz qərarları ilə bağlı müvafiq və yetərli səbəblər təqdim etmələri yerli məhkəmələrdən tələb olunurdu.
95. SMM Ədliyyə Nazirliyinin ona qarşı irəli sürdüyü iddiaları və onların qanuniliyini milli məhkəmələr qarşısında mübahisələndirmişdi. Lakin yerli məhkəmələr ərizəçilərin mübahisələndirdiyi məsələlərin heç birini incələməyiblər. Onlar ərizəçi birliyin gətirdiyi müvafiq arqumentlərə və onun konkret şahidlərin çağırılması və dindirilməsi ilə bağlı tələblərinə məhəl qoymayıblar (bax: yuxarıda § § 16-17, 20, 80-82, 85 və 88-90) və bəsitcə, Ədliyyə Nazirliyinin təqdim etdiklərini təkrarlayıb, nazirliyin SMM-ə qarşı irəli sürdüyü iddiaları həqiqət kimi qəbul edib.
96. Ən önəmlisi, yerli məhkəmələr, balansı təmin edə bilməyiblər və aydın və konkret qanuni məqsədə nail olmaq üçün müdaxilənin zəruriliyini qiymətləndirməyiblər. Bununla bağlı Məhkəmə qeyd edir ki, ərizəçilərə qarşı irəli sürülən iddiaları – təsisçilərin siyahısında dəyişikliyin edilməsi, onun hüquqi ünvanının dəyişdirilməsi və yerli nümayəndəliklərin yaradılması barədə Ədliyyə Nazirliyinə məlumat verilməməsi – əsaslı və tətbiqi mümkün, öncədən görüləbilən müddəalarla əsaslandırlmış iddialar kimi qəbul edilsə belə – hazırki işdə bu belə deyildi (bax: yuxarıda § § 75-91) – dövlətdaxili məhkəmələr Konvensiyaya əsasən, həmin “pozuntuların” ciddiliyini qiymətləndirməli olsalar da, bunu edə bilməyiblər.
97. Nəticə etibarilə, Məhkəmə, yerli məhkəmələrin SMM-nin qeydiyyatının ləğvinə haqq qazandırmaq üçün “müvafiq və yetərli” səbəblər irəli sürə bilmədiyi qənaətindədir.
98. Bundan başqa, Məhkəmə, bir daha ərizəçilərə qarşı irəli sürülən pozuntu iddialarının, əslində, prosessual çatışmazlıqlar olduğunu təkrarlayır (yuxarıda § 89) və hesab edir ki, hazırkı işin hallarına görə, həmin çatışmazlıqlar düzəldilə bilən idi. Bununla belə, nə Ədliyyə Nazirliyi, nə də yerli məhkəmələr iddia edilən pozuntuların aradan qaldırılmasının nə üçün qeyri-mümkün olduğu qənaətinə gəldiklərini izah etməyib, SMM-nin qeydiyyatının ləğv edilməsinə qərar veriblər. Mülki Məcəllənin bu işdə tətbiq edilən müddəaları düzəlişlərin edilməsi prosedurlarını nəzərdə tutmasa belə Məhkəmə, Ədliyyə Nazirliyinin niyə öz təşəbbüsü ilə bunu etmədiyini anlamır (müqayisə et, yuxarıda istinad edilən, Təbiəti Mühafizə Cəmiyyəti və İsrafilov, §§ 61 və s.).
99. Yuxarıda qeyd edilənlərin işığında belə nəticəyə gəlmək olar ki, istənilən halda, tətbiq edilmiş sanksiyanın xarakteri və ağırlığı diqqətə alındıqda, hazırkı işdə müdaxilə istənilən qanuni məqsədə qeyri-mütənasib olub. Məhkəmənin fikrincə, hətta iddia edilən “pozuntunun” sanksiyanın tətbiqini tələb etdiyini fərz etsək belə, həmin sanksiya, SMM-in ləğvedilməsi kimi radikal tədbirə əsas vermirdi. Daha mütənasib sanksiyalardan – töhmət, cərimə və ya müxtəlif üstünlük və imtiyazların ləğvi kimi bütövlükdə ləğvetmədən daha az radikal alternativlərin tətbiqindən və ya milli qanunvericiliyə daxil edilməsindən iustifadə etmək olardı. Qeydiyyatın ləğv edilməsi, daxili qanunvericiliyin tələblərini pozduğu aşkar edilən birliyə münasibətdə mövcud olan yeganə sanksiya növü olmamalıdır və o, yalnız çox ciddi pozuntuya yol verildiyi hallarda, müstəsna tədbir kimi tətbiq edilməlidir (eyni yerdə, §§ 43 və 82).
100. Hazırkı işdə tətbiq edilmiş müdaxilənin qanuni məqsəd güddüyünü deməyin mümkün olub-olmaması ilə bağlı Məhkəmə aşağıdakıları müşahidə etməkdədir. SMM-nin qeydiyyatının ləğvinin QHT-lərin dövlət qeydiyyatı sisteminin yaxşı işləməsini təmin etmək və dövlət qurumlarını və ayrı-ayrı şəxsləri təhlükəyə ata biləcək QHT-lərdən qorumaq məqsədi güddüyünü iddia etmək mümkün olsa belə, Məhkəmə, təsisçi siyahısına edilən dəyişiklik, hüquqi ünvan və ya yerli nümayəndəliklərin yaradılması barədə SMM-in Ədliyyə Nazirliyinə xəbər verməməsində bu sistemə, yaxud dövlət qurumlarının və ya şəxslərin hüquq və mənafelərinə hər hansı təhlükə aşkar etmir. Bu, xüsusilə, yol verildiyi iddia edilən pozuntuların düzəldilə bilən olması göz önünə alındığında çox önəmlidir (müqayisə et: yuxarıda istinad edilən Koretski və başqaları işi §§ 50-53).
(v) Nəticə
101. Yuxarıdakı 74-91-ci paraqraflarda göstərilən halları və onların təhlilini nəzərə alaraq, Məhkəmə hesab edir ki, SMM-nin qeydiyyatının ləğv edilməsi 11-ci maddənin qanunilik tələbinə cavab verməyib, yalnız zahirən qanuni məqsəd güdüb və “demokratik cəmiyyətdə zəruri” olmayıb.
102. Beləliklə, SMM-in qeydiyyatının ləğv edilməsinə münasibətdə Konvensiyanın 11-ci maddəsinin pozuntusu baş verib.
II. KONVENSİYANIN 34-CÜ MADDƏSİNİN POZUNTUSU İDDİASI
103. Ərizəçilərin nümayəndəsi cənab İ.Əliyev 9 sentyabr 2014-cü il tarixdə onların adından verdiyi yeni şikayətində ərizəçilərə aid işin bütün materiallarının Məhkəmə qarşısında baxılmasını gözləyən digər işlərin materialları ilə birlikdə onun ofisindən götürüldüyünü bildirib və bunun, Konvensiyanın müvafiq hissəsi aşağıda göstərilən 34-cü maddəsinə əsasən, fərdi şikayət hüququndan yararlanmağa əngəl yaratdığını vurğulayıb:
“Məhkəmə istənilən fiziki şəxsdən, qeyri-hökumət təşkilatından və ya ayrı-ayrı şəxslər qrupundan, Razılığa gələn Yüksək Tərəflərdən birinin onun bu Konvensiyanın və ya ona dair Protokolların müddəaları ilə nəzərdə tutulmuş hüquqlarını pozmasının qurbanı olduğunu iddia edən şikayətlər qəbul edə bilər. Razılığa gələn Yüksək Tərəflər bu hüququn səmərəli həyata keçirilməsinə heç bir yolla mane olmamağı öhdələrinə götürürlər.”
A. Tərəflərin təqdimatı
104. Ərizəçilərin və Hökumətin təqdimatları Ənnağı Hacıbəyli Azərbaycana qarşı (no. 2204/11, §§ 57-60, 22 oktyabr 2015) işində irəli sürülmüş eyni şikayətlə bağlı tərəflərin təqdim etdikləri təqdimatlarla oxşar idi.
B. Məhkəmənin qiymətləndirməsi
105. Ənnağı Hacıbəylinin işində (§§ 64 79) oxşar olaylara əsaslanan oxşar şikayəti incələyən Məhkəmə, cavabdeh dövlətin Konvensiyanın 34-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş öhdəlikləri yerinə yetirmədiyini təsbit etmişdi. Məhkəmə, Ənnağı Hacıbəyli işi üzrə qərarında etdiyi analizin və gəldiyi qənaətin hazırkı ərizə üçün də keçərli olduğu qənaətindədir və bu qənaəti dəyişdirmək üçün heç bir əsas görmür.
106. Bu səsəblərə görə, Məhkəmə hesab edir ki, cavabdeh dövlət Konvensiyanın 34-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş öhdəliklərini yerinə yetirməyib.
III. KONVENSİYANIN 41-Cİ MADDƏSİNİN TƏTBİQİ
107. Konvensiyanın 41-ci maddəsində yazılır:
“Əgər Məhkəmə Konvensiyanın və ona dair Protokolların müddəalarının pozulduğunu, lakin Razılığa gələn Yüksək Tərəfin daxili hüququnun yalnız bu pozuntunun nəticələrinin qismən aradan qaldırılmasına imkan verdiyini müəyyən edirsə, Məhkəmə zəruri halda, zərərçəkən tərəfə əvəzin ədalətli ödənilməsini təyin edir.”
A. Ziyan
108. Ərizəçilər mənəvi ziyana görə, birlikdə 20.000 avro (EUR) tələb ediblər.
109. Hökumət, ərizəçilər tərəfindən tələb edilən mənəvi ziyan əvəzinin məbləğinin əsassız olduğunu və hər hansı pozuntunun aşkar edilməsinin, dəymiş mənəvi ziyana görə kifayət qədər yetərli kompensasiya təşkil edəcəyini bildirib.
110. Məhkəmə, ərizəçilərə mənəvi ziyana görə birlikdə 4,500 avro – üstəlik, həmin məbləğlərdən tutula biləcək hər hansı vergi məbləği daxil olmaqla, məbləğin təyin edilməsini məqsədəuyğun hesab edir.
B. Xərclər və məsrəflər
111. Ərizəçilər həmçinin daxili məhkəmələr və Məhkəmə qarşısında çəkdikləri xərclərə və məsrəflərə görə, ümumilikdə 5,900 avro tələb ediblər. Onlar xərc və məsrəflərlə bağlı iddialarını dəstəkləmək üçün daxili məhkəmələrdə və Məhkəmə qarşısında ərizəçiləri təmsil etmiş cənab İ.Əliyevlə və tərcümə xidmətləri göstərmiş xanım N.Kamilsoyla imzalanmış müqavilələri təqdim etdiblər. Həmin müqavilələrə əsasən, Məhkəmənin təzminat təyin edəcəyi halda, ərizəçilər cənab İ.Əliyevə daxili məhkəmələr qarşısında çəkdikləri vəkillik xərcləri üçün 3000 AZN, Məhkəmə qarşısında çəkdikləri xərclər üçün 2,900 avro, xanım N. Kamilsoya isə tərcümə xidmətləri üçün 600 avro ödəməlidilər.
112. Ərizəçilərin daxili məhkəmələr qarşısında çəkdikləri hüquqi məsrəflərə yönəlik iddiaları ilə bağlı Hökumət bildirib ki, cənab İ.Əliyev ərizəçiləri Ali Məhkəmə qarşısında təmsil etməyib. Hökumət həmçinin, ərizəçilərin tələb etdiyi məbləğlərin hədindən artıq olduğunu vurğulayıb və Məhkəmədən ərizəçilərin bu iddialarına yönəlik ciddi yanaşma prinsipini tətbiq etməyi xahiş edib.
113. Ərizəçilərin daxili məhkəmələr qarşısında çəkilən hüquqi məsrəflərlə bağlı iddiasına qarşı Hökumətin xüsusi etirazı ilə bağlı Məhkəmə, iş materiallarındakı sənədləri diqqətə alaraq müəyyən etdi ki, cənab İ.Əliyev ərizəçilərin vəkili cənab A.R. ilə birlikdə Ali Məhkəmədəki prosesdə iştirak etdiyinə görə bu etiraz əsassızdır.
114. Məhkəmənin presedent hüququna əsasən, bir ərizəçi xərc və məsrəflərin əvəzini yalnız həmin xərc və məsrəflərin faktiki olaraq çəkildiyini, bunun lazımlı olduğunu, eləcə də xərc və məsrəflərin məbləğinin ağlabatan olmasını sübuta yetirdiyi halda geri almaq hüququ qazanır. Hazırkı işdə, əlindəki sənədləri və yuxarıda qeyd olunan meyarları nəzərə alan Məhkəmə, daxili məhkəmə icraatları və Məhkəmə qarşısındakı icraatlara görə vəkillik xərcləri üçün birbaşa ərizəçilərin təmsilçisinin bank hesabına ödənilməli olan 1500 avro və tərcümə xidmətləri üçün 600 avro – üstəlik, həmin məbləğlərdən tutula biləcək hər hansı vergi məbləği daxil olmaqla, məbləğin təyin edilməsini məqsədəuyğun hesab edir.
C. İcranın gecikdirilməsinə görə faiz
115. Məhkəmə məqsədəuyğun hesab edir ki, icranın gecikdirilməsinə görə faiz Avropa Mərkəzi Bankındakı kredit faizinin yuxarı həddinə əsaslanmalı və onun üzərinə daha üç faiz əlavə olunmalıdır.
BU ƏSASLARA GÖRƏ, MƏHKƏMƏ, YEKDİLLİKLƏ,
1. Elan edir ki, ərizə qəbul ediləndir;
2. Qərara alır ki, SMM-in qeydiyyatının gecikdirilməsi ilə bağlı Konvensiyanın 11-ci maddəsinin pozuntusu baş verib;
3. Qərara alır ki, SMM-in qeydiyyatının ləğv edilməsi ilə bağlı Konvensiyanın 11-ci maddəsinin pozuntusu baş verib;
4. Qərara alır ki, cavabdeh dövlət Konvensiyanın 34-cü maddəsi ilə üzərinə götürdüyü öhdəliklərini yerinə yetirməyib;
5. Qərara alır
(a) cavabdeh Dövlət Konvensiyanın 44-cü maddəsinin 2-ci bəndinə uyğun olaraq, qərarın qüvvəyə mindiyi tarixdən üç ay müddətində aşağıdakı məbləğdə təzminatı ödəmə tarixində keçərli olan məzənnəyə uyğun olaraq, cavabdeh dövlətin valyutasına mübadilə edirək ərizəçilərə ödəməlidir:
(i) tutula biləcək hər hansı vergi məbləği daxil olmaqla, ərizəçilərə mənəvi zərərə görə birlikdə 4,500 avro (dörd min beş yüz avro);
(ii) ərizəçilərdən tutula biləcək hər hansı vergi məbləği daxil olmaqla hüquqi xərc və məsrəflərlə bağlı 1,500 avro (min beş yüz avro) ərizəçilərin təmsilçisinin bank hesabına;
(iii) ərizəçilərdən tutula biləcək hər hansı vergi məbləği daxil olmaqla digər xərc və məsrəflərə görə 600 avro (altı yüz avro);
(b) yuxarıda qeyd edilən üç ayın keçməsindən sonra ödəmənin həyata keçirilməsinə qədər gecikdirilən müddət üçün yuxarıda göstərilən məbləğə görə, Avropa Mərkəzi Bankının faiz dərəcəsinə uyğun olaraq faizlər ödənilməli və buna üç faiz də əlavə edilməlidir;;
6. Ərizəçilərin ədalətli əvəz tələbinin qalan hissəsi rədd edilir.
Qərar Məhkəmə Reqlamentinin 77-ci Qaydasının 2 və 3-cü bəndlərinə uyğun olaraq, ingilis dilində tərtib olunub və 2 dekabr 2021-ci il tarixdə yazılı olaraq açıqlanıb.
Victor Soloveytchik Síofra O’Leary
Katib President